Czosnek siatkowaty (łac. Allium victorialis L.) to gatunek byliny z rodziny czosnkowatych. Rośnie głównie w Azji, ale też w różnych regionach Europy i na Alasce. W Polsce stanowi jeden z szesnastu rosnących tu gatunków, jednak jest bardzo rzadki w naturalnym środowisku. Można go znaleźć głównie na górskich halach południowo-wschodniej Polski. Można go też szukać w okolicy Kazimierza Dolnego, w puszczy Sandomierskiej, w Bieszczadach oraz na południowo-zachodnim krańcu Polski, w Karkonoszach.
Czosnek siatkowaty – właściwości
Czosnek siatkowaty z wyglądu podobny jest do niedźwiedziego, różni się tym, że z każdej łodyżki wyrasta nie jeden, lecz dwa, owalne liście. Poza tym czosnek siatkowaty ma dużo łagodniejszy smak i mniej intensywny aromat od czosnku niedźwiedziego. Właściwości czosnku siatkowatego są zbliżone do właściwości czosnku zwyczajnego.
O zastosowaniu leczniczym czosnku siatkowatego świadczy jego skład bogaty w sole mineralne (wapń, fosfor, magnez, żelazo, selen, jod, chrom, cynk), witaminy (A, B1, B2, C) i biostymulatory. Jego liście zawierają olejki eteryczne, których składnikiem są związki siarki.
Czosnek siatkowaty dzięki zawartości związków siarkowych wykazuje właściwości bakteriobójcze i przeciwzapalne. Dzięki zawartości flawonoidów wpływa również korzystnie na serce i układ krwionośny, obniżając ciśnienie krwi, zapobiegając sklejaniu się płytek krwi, a przez to hamując rozwój miażdżycy. Ma działanie ogólnie wspomagające system krwionośny.
Czosnek siatkowaty może być wykorzystywany też w leczeniu chorób oddechowych, z uwagi na pobudzające właściwości wydzielnicze śluzu w oskrzelach oraz wspomagające oczyszczanie dróg oddechowych. W obrębie układu pokarmowego wpływa na wydzielanie żółci oraz soku żołądkowego, dlatego bywa używany jako stymulator trawienia. Wykorzystuje się go również jako środek przywracający florę bakteryjną jelit, zniszczoną kuracjami antybiotykowymi. Działa pomocniczo jako roślina oczyszczająca organizm z toksyn.
Czosnek siatkowaty – zastosowanie
Obecnie dzikie czosnki wracają do łask i znajdują zastosowanie w zielarstwie i farmakologii. Czosnek siatkowaty, podobnie jak inne gatunki czosnku wykorzystywany jest w leczeniu chorych zatok, przeziębień, przewlekłych nieżytów dróg oddechowych, w zaburzeniach układu pokarmowego oraz pomocniczo w infekcjach bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych.
Przypisuje mu się właściwości odmładzające oraz zwalczające nowotwory. Dlatego często używany jest w codziennej diecie, głównie w formie świeżej i nieprzetworzonej. Stosowany jest też przy zatruciach nikotyną u palaczy.
Używając czosnku siatkowatego oraz innych dzikich czosnków wykorzystuje się zawarte w nich bogactwo witamin, zwłaszcza witaminy C oraz smak zawarty w liściach. Liście czosnku siatkowatego mają delikatny czosnkowy smak, wykorzystywany z powodzeniem do przyrządzania wiosennych zup i sałatek. Liście te można poddawać też kiszeniu lub marynowaniu w oliwie.
Czosnek siatkowaty jest o wiele bardziej popularny u naszych sąsiadów, zarówno za wschodnią, jak i zachodnią granicą. W Niemczech spożywa się go w formie kiszonej, po zasoleniu, natomiast na Ukrainie, Białorusi, a nawet na Syberii stanowi od lat uzupełnienie diety i źródło witamin. Szeroko cenione są też jego właściwości bakteriobójcze. Również w Azji (Korei, Chinach, Japonii czy na Kaukazie) spożywa się dużo czosnku siatkowatego, który jest tam specjalnie uprawiany.
Czosnek siatkowaty wykorzystywany jest we współczesnej hodowli zwierząt, jako składnik zielonej paszy. Specjalnie wysiewa się różne gatunki dzikiego czosnku, by wzbogacić w składniki odżywcze podawaną zwierzętom zielonkę. Czosnki te pomagają zwierzętom przy trawieniu oraz zapewnia ich dobrą ogólną kondycję.
W końcu czosnek siatkowaty wykorzystuje się jako roślinę dekoracyjną. Wysiewa się go do ogrodu, szczególnie na miejsca zacienione, na skalniakach oraz w alpinariach. Idealnie komponuje się z innymi bylinami, w tym z innymi rodzajami czosnku.
Czosnek siatkowaty – sposób użycia
Czosnek siatkowaty został uznany za gatunek wymierający i umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, dlatego nie polecam zrywania go w naturze. Jego sadzonki można kupić w sklepach ogrodniczych i spróbować samodzielnie hodować w ogródku, na działce czy nawet na balkonie.
Z czosnku siatkowatego można pozyskiwać liście zbierane przed okresem kwitnienia i wykorzystywane w kuchni. Można spożywać świeże liście w sałatkach, na kanapkach lub jako składnik soku. Po ususzeniu wykorzystywać go jako przyprawa do zup. Chcąc zakonserwować czosnek siatkowaty, można go zamrozić lub zakisić. Liście przeznaczone d kiszenia myjemy i dość ciasno układamy w słoiczkach. Przygotowujemy solankę, biorąc na 1 litr wody 2 łyżeczki soli i gorącą zalewamy liście, tak, aby były przykryte. Odstawiamy w chłodne miejsce na dwa tygodnie. Po tym czasie są gotowe do spożycia. Ukiszony można wykorzystywać jak np. kiszony szczaw, czyli do przygotowywania sosów lub zup. Można też dodawać go do farszów.
Na pewno warto zaprzyjaźnić się z czosnkiem siatkowatym i wykorzystywać jego zdrowotne właściwości. Ponieważ nie jest on ta intensywnie pachnący jak czosnek pospolity ani tak aromatyczny, jak czosnek niedźwiedzi, będzie idealny dla osób, które nie lubią zapachu czosnku, a chciałyby skorzystać z jego dobroczynnych właściwości.
