Widlicz Zeillera (łac. Diphasiastrum zeilleri), zwany inaczej widłakiem Zeillera lub zeglejem Zeillera jest rośliną wrażliwą na zmiany w środowisku, w którym rośnie, dlatego bardzo ciężko ją spotkać. Wpisana jest na listę gatunków zagrożonych wyginięciem od 1946 r. Źle znosi zanieczyszczenia powietrza, wody oraz gleby, przez co jest trudna w hodowli. W Polsce można ją znaleźć bardzo rzadko, w lasach iglastych. Znajduje się pod ścisłą ochroną, dlatego nie wolno jej zrywać.
Widlicz Zeillera – zastosowanie
Widlicz Zeillera jest zimozieloną byliną rosnącą do 35 cm wysokości, z gałązkami rozdzielonymi na dwie części, które płożą się po ziemi. Liście brzuszne są wąskie, łuskowate, rozszerzające się ku dołowi i lekko wypukłe. Rozmnaża się poprzez zarodniki, które dojrzewają w sierpniu i we wrześniu.
Można go spotkać w suchych i świeżych borach sosnowych. Siedlisko musi być widne i suche. Wymagają ubogich gleb piaszczystych lub bielicowych o kwaśnym odczynie. W Polsce występuje głównie w Karpatach i Karkonoszach. Surowcem zielarskim jest ziele widlicza.
Widlicz Zeillera – właściwości lecznicze
Widlicz Zeillera zawiera bogactwo alkaloidów, które mają zastosowanie w leczeniu m.in. nowotworów i chorobie Alzheimera. Niestety małe występowanie tej rośliny nie pozwala na zastosowanie w leczeniu surowca zielarskiego, dlatego naukowcy pracują nad syntetycznym uzyskaniem tych związków.
Widlicz jest bogaty w wiele związków chemicznych, m.in.:
- triterpeny – onoceryna
- alkaloidy – likopodyna, likonadyna, hupercyna, komplanadyna, flabellidyna, 11-hydoksylikodyna, N-metylolikodyna, likopladyna,
- kwas felurowy
- flawonoidy – hryzoeriol, apigenina, luteolina.
Wymienione substancje chemiczne wykazują ciekawe właściwości. Mają działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne oraz przeciwrobacze na pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne (wszawica, pchły, roztocza), poprawiają również funkcje obronne organizmu. Ponadto znacząco zwiększają poziom acetylocholiny w mózgu (neuroprzekaźnika odpowiadającego m.in. za pracę serca i pamięć), działają ochronnie na neurony oraz stymulują ich tworzenie. Wspomagają procesy uczenia się, poprawiając pamięć i koncentrację.
Neuroprotekcyjne (ochronne na neurony) działanie widlicza Zeillera związane jest z hamowaniem działania enzymu rozkładającego acetylocholinę — jednego z najważniejszych neuroprzekaźników w mózgu. Podnosi przez to jej poziom i stymuluje wzrost neuronów, poprawiając tym samym pamięć i zdolność kojarzenia, co przekłada się na poprawienie procesu nauki i przyswajania nowych informacji.
Hupercyna i komplanadyna zwiększają wydolność psychiczną, usprawniają działanie układu przywspółczulnego (odpowiedzialnego za odpoczynek organizmu i wspomaganie trawienia), mogą mieć także działanie przeciwzapalne.
Likopodyna działa hamująco na rozwój nowotworów, pobudza apoptozę, czyli programowaną śmierć komórek oraz działa cytotoksycznie na komórki nowotworowe.
Substancje zawarte w widliczu Zeillera działają silnie przeciwzapalnie i przeciwhistaminowe (antyalergicznie), przeciwbakteryjnie i fungistatycznie (hamująco na rozwój grzybów).
Mają działanie przeciwzakrzepowe, napotne, nasilają wydzielanie wydzieliny łzowej, śluzu oraz soków trawiennych.
Krople do oczu zawierające wyciąg z widłaka zwężają źrenice, mogą być pomocne w leczeniu jaskry.
Frakcje alkaloidów widłaka są skuteczne przy osłabieniach mięśniowych, np. niedowłady, pobudzają regenerację wątroby i tkanki nerwowej, dlatego są stosowane przy wirusowych, toksycznych i niewydolnościowych uszkodzeniach wątroby. W stanach raka wątroby można łączyć widłaka z glistnikiem, kurkumą, czarnuszką, mniszkiem.
Widłak Zeillera może mieć zastosowanie w leczeniu:
- niedowładów mięśniowych
- zaburzeń pamięci
- chorobie Alzeimera
- niedowładu układu pokarmowego i moczowego
- jaskry
- alergii
- niewydolności wątroby.
Widlicz Zeillera – dawkowanie
W leczeniu stosuje się sproszkowane ziele w postaci naparu: 1 gram ziela należy zalać filiżanką wrzącej wody i pić 3 razy dziennie po filiżance. Widłaka można stosować też zewnętrznie, przykładając „kompresy” z suszonym widłakiem na bolące miejsca:
Woreczki lniane lub bawełniane należy wypełnić ususzonym widliczem np. około 150 g-350 g, zależy to od wielkości bolącego miejsca. Zwykle okłady należy stosować na noc.
Widlicz Zeillera – przeciwwskazania i przedawkowanie
Ze względu na zawartość alkaloidów i swoje działanie przeciwnowotworowe niewskazane jest spożywanie preparatów widłaka w czasie ciąży i karmienia piersią. Widłaka nie powinny także stosować osoby chore na padaczkę i astmę oraz sportowcy (widłaki mają działanie podobne do nielegalnych środków dopingujących).
Ważne jest, aby nie przekraczać maksymalnej dziennej dawki widłaka.
Pomimo dobroczynnego działania wielu składników zawartych w widliczu Zeillera należy uważać, aby ich nie przedawkować. Przyjęcie zbyt wysokiej dawki tego ziela jest bardzo niebezpieczne. Może zakończyć się ciężkimi skutkami ubocznymi, w tym zgonem.
Przedawkowanie objawia się drżeniem mięśni, wymiotami, biegunką, bólami brzucha, drgawkami, potami, ślinotokiem; zaburzeniami czynności serca i oddychania, porażeniem ośrodka oddechowego.
