Ukwap dwupienny (Antennaria dioica) nazywany także szarotą rozdzielnopłciową, szarotą czerwoną lub białą, kocanką rozdzielnopłciową, kocanką czerwoną lub białą, albo po prostu ukwapem ślicznym, czy też „kocimi łapkami”, to dwupienna bylina z ulistnionymi rozłogami, tworząca niskie, zwarte darnie.
Ukwap dwupienny – charakterystyka ogólna (w pigułce):
- Wysokość – od ok. 5cm. do nawet 36 cm;
- Porost – powolny, nadziemny, ulistnionymi rozłogami;
- Występowanie – rzadko spotykana; rośnie w lasach iglastych, w suchych, wilgotnych borach sosnowych, na polanach śródleśnych, na zrębach, w zaroślach, przy drogach leśnych, na wzgórzach, na wydmach i ubogich, suchych łąkach przyleśnych. W Polsce przeważnie spotykany na niżu. W Szwajcarii ukwap to roślina pospolita, szczególnie w kantonach północnych.
- Okres kwitnięcia – od maja do lipca.
- Warunki sadzenia – najlepiej sadzić w miejscach słonecznych, na glebie piaszczystej, kwaśnej, ubogiej, na lekko wzniesionej rabacie. Z powodzeniem można sadzić również dobrej, próchniczej glebie, na ziemi dobrze zdrenowanej. Zaleca się ciepłe i suche podłoże. Ukwapem można obsadzać murki, czy wypełniać wolne przestrzenie w ogródkach skalnych. Odporny na mróz.
- Liście – przyziemne: łopatkowato-odwrotnie-jajowate, tępe; liście górne: równowąskie lub lancetowate, białofilcowate.
- Kwiatostan – łodyga kwiatowa sięga wysokości ok. 15 cm. Wzniesiona, białofilcowato owłosiona.
- Koszyczki kwiatowe – niepozorne, zebrane w baldachokształtne wiechy, czerwone.
- Kwiaty – pręcikowe (męskie) białe rurkowate, z kolei kwiaty słupkowe (żeńskie) różowe, nitkowatorurkowate.
Ukwap dwupienny – składniki czynne:
- olejek eteryczny;
- żywice;
- garbniki;
- gorycze;
- saponiny trójterpenowe;
- antrachinony.
Ukwap dwupienny – właściwości lecznicze
Ukwap dwupienny prócz właściwości ozdobnych posiada również właściwości lecznicze. Surowcem leczniczym w tym przypadku są kwitnące, ulistnione pędy (tzw. ziele ukwapu), w skład których wchodzą wszystkie najważniejsze substancje składowe. Zbiera się je w okresie kwitnięcia, ścinając wierzchołki pędów z kwiatami lub same koszyczki kwiatowe. Następnie powinny być one suszone w temperaturze pokojowej, koniecznie w ciemnym miejscu.
Najistotniejsze właściwości lecznicze wykazywane przez ukwap dwupienny to:
- żółciopędne;
- moczopędne;
- wykrztuśne;
- rozkurczowe przy spastyczności mięśni gładkich;
- odtruwające wątrobę;
- zwiększające krzepliwość krwi;
- uspokajające;
- reguluje pracę układ trawiennego;
Ukwap dwupienny – zastosowanie
Ze względu na swoje bogate właściwości lecznicze, stosowanie ukwapu dwupiennego zalecane jest zazwyczaj przy dolegliwościach związanych z układem pokarmowym (trawiennym) oraz w schorzeniach i uciążliwych objawach układu oddechowego. Ukwap dwupienny doskonale sprawdzi się, więc w przypadku:
- kamicy żółciowej, dyskinezy dróg żółciowych, niedoboru żółci;
- refluksu (pomocniczo);
- stanów zapalnych wątroby;
- zaflegmionego układu oddechowego;
- uporczywego kaszlu z nieżytem gardła, jamy nosowej i oskrzeli;
- krwawień wewnętrznych;
- nadmiernych krwawień miesiączkowych, krwotokach macicznych;
- hemoroidów.
Ukwap może być stosowany przy profilaktyce przewlekłych chorób wątroby i układu żółciowego. Doskonale współdziała z innym ziołami leczniczymi takimi jak chociażby: karczoch, ostropest, jastrzębiec, mniszek, cykoria, tymianek, macierzanka, cząber, kocanka, rzepik, dymnica, glistnik, mydlnica, hyzop i oman.
W ludach wschodnich ukwap dwupienny stosowany jest przy konwulsjach, jako środek uspokajający oraz zewnętrznie w postaci kąpieli przy egzemach u dzieci. W Rosji z kolei stosowany głównie, jako środek zapobiegający krwawieniom wewnętrznym oraz preparat wspomagający krzepliwość krwi.
Mimo wszystko jednak ukwap należy stosować ostrożnie. Głównie dlatego, że roślina wykazuje bardzo silne działanie i przedawkowana może prowadzić do poważnych zatruć i podrażnień układu zarówno pokarmowego, jak i moczowego oraz pojawiającymi się dolegliwościami w postaci biegunki, wymiotów i nudności.
Poza tym ukwapu absolutnie nie wolo podawać dzieciom poniżej 6 roku życia. Szczególną ostrożność zachowując również w przypadku kobiet w ciąży, które mogą przyjmować napar wyłącznie w sytuacji nieżytu układu. Nie zaleca się jednak podawania naparu z ziela ukwapu kobietom karmiącym, a to głównie z powodu obecności w składzie saponinów i triterpenów, które przedostają się do mleka i wywołują działanie farmakologiczne u niemowląt.
Ukwap dwupienny – sposób użycia
Ukwap dwupienny po zasuszeniu pędów wykorzystywany jest zazwyczaj w postaci naparu/ maceratu. Przygotowuje się go z 1 łyżki rozdrobnionego ziela, który z kolei należy zalać szklanką wrzącej wody, a następnie patrzyć pod przykryciem i pozostawić do naciągnięcia na czas ok. pół godziny. Po upływie tego czasu przecedzić i pić małymi porcjami. Przeważnie zaleca się spożywanie nie więcej niż jednej szklanki dziennie, małymi łykami.
Przy stanach zapalnych i infekcjach układu oddechowego do naparu warto dodać miód, propolis, a nawet sok malinowy. Z kolei dodatek glistnika złagodzi i wyhamuje kaszel.
