Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest chorobą infekcyjną, zakaźną (meningitis cerebrospinalis purulenta). Wywołują ją wirusy, bakterie, czasem pierwotniaki, pasożyty a nawet niektóre leki. Patogeny dostają się do płynu mózgowo rdzeniowego za pośrednictwem krwiobiegu, czasem w sposób bardziej bezpośredni w wyniku np. urazu czaszki. Przyczyną choroby może być również zapalenie ucha środkowego czy zatok.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – diagnoza choroby
Podstawowym badaniem dla rozpoznania zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych jest analiza płynu mózgowo rdzeniowego pobranego podczas punkcji lędźwiowej. Obraz płynu określa charakter zakażenia: bakteryjny lub wirusowy, a ponadto dzięki niemu można już na tym etapie prawidłowo dobrać antybiotyk. Dodatkowo w rozpoznaniu choroby stosuje się również inne badania: tomografię komputerową, posiewy krwi oraz wymazy z gardła.
Przyczyny i rodzaje zapalenia opon mózgowo rdzeniowych
Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych: bakteryjne
Badania wykazały, że w Polsce ponad 80% zakażenia bakteryjnego wywołują 3 pierwsze bakterie:
- Meningokoki (neisseria meningitidis) , wywołują również sepsę (posocznicę) meningokokową, razem jako: inwazyjna choroba menigokokowa ICHM. Bakterie należą do grup B i C, w 90% odpowiadają za wszystkie zachorowania w Europie. Przy czym epidemie wywoływane są przez meningokokoki z grupy C.
- Pałeczka hemofilna typu b (Haemophilus influenzae) .
- Pneumokoki (dwoinka zapalenia płuc) (Streptococcus pneumoniae), atakuje najczęściej niemowlęta, dzieci i osoby starsze, ze względu na słaby już lub jeszcze układ odpornościowy. Dla chorego jest śmiertelnie niebezpieczna.
- Prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) aktywne szczególnie w krajach rozwijających się
- Escherichia coli, pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus, – odpowiedzialne za wiele zakażeń wynikły po urazach głowy lub w wyniku zabiegów szpitalnych.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: wirusowe
Występują częściej niż bakteryjne, rzadko są śmiertelne. Najczęściej wywołują je wirusy:
- Enterowirusy (ECHO, polio, Coxsackie)
- Wirusy opryszczki pospolitej (HSV) (Herpes simplex)
- Arbowirusy
- Wirusy świnki, półpaśca, odry, grypy typu A i B, HIV, WZW, EBV
Zapalenie opon mózgowych: grzybicze
Najczęściej wywołane przez grzyby: Cryptococcus neoformans i Coccidioides immitis
Zakażeniu sprzyjają: stan obniżonej odporności, współwystępowanie chorób nowotworowych, choroby krwi, cukrzyca, gruźlica.
Zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych: pasożytnicze
Najczęściej wywołuje je pasożyt Acantamoeba i pierwotniak Naegleria fowleri ,a także Toxoplazma gondii
Ponadto zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych wywołują również: nowotwory, sarkoidoza, niektóre leki , np. metotreksat, zatrucie ołowiem.
Objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
Niezależnie od tego jaka bakteria wywołała zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych występujące objawy są do siebie bardzo podobne. Choroba rozwija się najczęściej w okresie od 2 do 5 dni od momentu zakażenia. A samo zakażenie występuje najczęściej poprzez kontakt z zakażoną już osobą lub nosicielem. Najbardziej charakterystyczne jest nosicielstwo w jamie gardłowo-nosowej, dlatego też bakterie trafiają do organizmu poprzez kichanie, pocałunek, podczas przekazywania sobie np. zabawek czy dzielenie się żywnością. A najczęściej spotykane objawy to:
Wysoka gorączka, do 40 st.C, dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, sztywność karku, bóle głowy, wymioty, a nawet w ciężkich przypadkach zaburzenia świadomości, drgawki, senność, apatia, utrata świadomości, porażenia mięśni, napady padaczkowe, krwistoczerwona wysypka.
Leczenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych:
- Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: leczenie szpitalne, choremu , ale i osobom z otoczenia chorego podaje się antybiotyki,
- Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: leczenie szpitalne, objawowe, środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
- Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: leczenie szpitalne, podaje się leki przeciwprątkowe
- Grzybicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: leczenie szpitalne,stosuje się antybiotyki
Chory pozostaje w łóżku przez okres trzech tygodni.
Możliwe powikłania po chorobie:
Mogą występować powikłania neurologiczne: padaczka, ropnie mózgu, niedowład lub porażenie kończyn, głuchota lub osłabienie słuchu, zaburzenia mowy i osobowości.
Chorobie towarzyszy wysoka śmiertelność, nawet 20%.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – profilaktyka i ochrona
Najskuteczniejszą metodą ochrony przed bakteryjnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych są szczepienia ochronne. Aktualnie stosuje się szczepionki obowiązkowe przeciw patogenom: meningokokom, pneumokokom, Haemophilus influenzae typu B.
W przypadku wykrycia możliwości kontaktu osoby zdrowej z już chorą stosuje się jednorazowe podanie antybiotyku.
Mimo obowiązkowych szczepień w krajach zachodnich bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych występuje nadal u 3 osób na 100 000. Natomiast badania całej populacji wykazują, że wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest w dalszym ciągu najczęstszą postacią i występuje u 10,9 osób na 100 000. Choroba najczęściej pojawia się latem.
