Nowotwór jąder występuje niezwykle rzadko, ponieważ stanowi około 1 procent wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn. Jednakowoż jego częstość rośnie. Zaobserwowano podwojenie liczby zachorowań, w ciągu ostatnich 40 lat . Jakie są przyczyny, a także jakie czynniki ryzyka nowotworu jąder? Jak rozpoznać objawy raka jąder? Na czym polega diagnostyka i leczenie?
Nowotwór jąder – u kogo występuje?
Nowotwór jąder głównie atakuje osoby młode przed 40. rokiem życia. W naszym kraju wykrywa się co roku ok. 700 przypadków zachorowań na nowotwór jądra. Męskie gruczoły płciowe, czyli jądra znajdują się w worku mosznowym. Jedno waży 10,5-14 gramów. W miąższu obu jąder jest blisko 200 tzw. zrazików.
Wszystkie, bez wyjątku wytwarzają plemniki, czyli komórki rozrodcze, które wędrują do najądrzy, a w następnej kolejności dojrzewają oraz przygotowują się do dalszej drogi. Podczas stosunku płciowego plemniki wydostają się na zewnątrz przez nasieniowód, a także cewkę moczową. Po połączeniu się plemnika z dojrzałą komórką jajową, to zwykle dochodzi w organizmie kobiety, w jajowodach, powstaje zygota, czyli inaczej prapoczątek nowego życia. Niestety, mężczyzna, który nie posiada jąder, jest niepłodny.
Jedną z większych grup nowotworów jądra stanowią nasieniaki i nienasieniaki. Nasieniaki obejmują zazwyczaj mężczyzn między 25. a 45. rokiem życia, a nienasieniaki występują najczęściej w wieku 15–30 lat.
Nowotwór jąder – przyczyny i czynniki ryzyka
Tak samo, jak w przypadku innych chorób nowotworowych, nie wiadomo jeszcze do końca, co sprzyja rozwojowi raka jądra. Na pewno ma to związek z dziedziczeniem. Jak się jednakże okazuje, wystąpieniu nowotworu sprzyjają też:
- wnętrostwo, czyli niezstąpienie jądra do moszny – wnętrostwo (10-40-krotnie większe ryzyko; zachoruje 1–5% chłopców z wnętrostwem) – orchidopeksja zmniejsza ryzyko, zwłaszcza jeśli jest wykonana jest na chłopcu, który nie skończył jeszcze sześciu lat
- wcześniejsze zachorowanie na nowotwór jądra (raka in situ stwierdza się w drugim jądrze jedynie u 2–5 proc. chorych)
- zespół Klinefeltera, czyli nowotwory pozagonadalne
Jak dotąd nie został wykazany związek pomiędzy zachorowaniami na nowotwory zarodkowe a infekcjami wirusowymi, urazami albo stosowaniem estrogenów.
Nowotwór jąder – objawy
Jednym z objawów raka jądra jest powiększenie części lub całego jądra (jednostronne i stopniowe). Powiększone jądro jest również twarde, wyraźnie cięższe, a także niebolesne.Tylko u 25 procent osób chorych w chwili rozpoznania występują objawy stanu zapalnego lub bolesność.
Warto pamiętać, iż nie każdy guzek, którego wyczujemy w jądrze wskazuje na nowotwór. Istnieje także wiele chorób wywołujących obrzęk oraz zapalenie jądra, takimi chorobami są m.in. wodniak, czyli inaczej nagromadzenie się płynu w mosznie między jądrem a samą moszną. Wodniak może osiągać naprawdę duże rozmiary, jednakowoż nie stanowią dla nas zagrożenia. Aby je wyleczyć, trzeba przeprowadzić operację, jednak nie powoduje ona szkodliwych następstw.
Mimo wszystko ważne jest, aby w każdym przypadku wykrycia guzka albo powiększenia się jądra zwrócić się szybko do lekarza. Specjalista powinien postawić diagnozę i wybierać terapię. Niektóre guzy nasilają cechy męskie, czyli m.in. zwiększa się owłosienie skóry, zwłaszcza twarzy, oraz objętość mięśni, ewentualnie mogą powodować feminizację organizmu, krótko mówiąc powiększa się objętość gruczołów piersiowych oraz podwyższa się wysokość głosu.
Nowotwór jąder – diagnostyka
Doświadczony lekarz może z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać nowotwór podczas przeprowadzania badania palpacyjnego, mianowicie poprzez dotyk. Potwierdzeniem takiej diagnozy jest wynik USG. Badanie ultrasonograficzne charakteryzuje się doskonałą czułością w związku z wykrywaniem raka jadra.
Takie badanie należy wykonać u każdego mężczyzny, u którego stwierdza się guz jądra, aby mieć pewność czy stwarza on zagrożenie. Bezkonkurencyjnie ważną rolę w rozpoznawaniu raka jądra oraz leczeniu chorych dotkniętych tym nowotworem odgrywają znaczniki biologiczne. U każdego chorego na TC należy oznaczyć stężenie poniższych związków:
- alfafetoproteiny (AFP)
- gonadotropiny kosmówkowej (hCG)
- dehydrogenazy mleczanowej (LDH)
W niektórych przypadkach zleca się dodatkowo tomografię komputerową jamy brzusznej.Jak najszybciej zgłoś się do lekarza – rodzinnego lub urologa – jeżeli:
- podczas dotykania czujesz jakiekolwiek stwardnienie w jądrze, pamiętaj, że najczęściej rak występuje tylko w jednym gruczole,
- dostrzeżesz powiększenie albo obrzęk jądra,
- jądro jest twarde, a także jego powierzchnia gładka lub podejrzanie chropowata,
- zauważasz dyskomfort w podbrzuszu oraz ciężar w mosznie,
- jądra stają się bolesne podczas ich dotykania (w wielu przypadkach chory nie odczuwa bólu, w następstwie czego lekceważy inne objawy – jest to dużym błędem.
Nowotwór jąder – leczenie
Jedynym skutecznym sposobem terapii jest usunięcie jądra i jeżeli oczywiście trzeba – okolicznych węzłów chłonnych. W następnej kolejności usunięty guz bada się histopatologicznie pod mikroskopem i zaleca ewentualną dalszą kurację. W niektórych przypadkach jako leczenie uzupełniające potrzebna jest jeszcze chemioterapia lub/i radioterapia.
Wcześnie wykryty rak jądra jest w dzisiejszych czasach niemal w 100 proc. uleczalny. Dlatego ważne, aby nie przeciągać terminu rozpoczęcia leczenia.
Usunięcie jednego jądra nie wpływa istotnie na płodność mężczyzny. Drugie jądro jest w stanie wyprodukować tyle plemników, które wystarczą do zapłodnienia. Osoba, która jest już po operacji może też prowadzić życie seksualne bez jakichkolwiek przeszkód. Jedynym widocznym defektem zabiegu jest brak jądra. Jeżeli mężczyźnie bardzo to przeszkadza, jest możliwość poddania się operacji wszczepienia sztucznego jądra do worka mosznowego. Niestety zabieg nie jest refundowany przez NFZ, a za protezę trzeba zapłacić ok. 1000 zł, jednak nie jest to bardzo duża kwota.
Chemioterapia z kolei może wywołać zaburzenia erekcji i niepłodność, jednakże te skutki są zazwyczaj przejściowe oraz ustępują w większości przypadków w ciągu 2 lat od zakończenia kuracji. Trochę gorzej bywa z radioterapią. Skutkiem radioterapii może być niestety trwała niepłodność. O takim następstwie leczenia musi być poinformowany bez wyjątku, każdy pacjent. Dzieje się tak, ponieważ mężczyzna może bowiem wcześniej, przed zabiegiem, skorzystać z tzw. banku nasienia oraz zdeponować swoje komórki rozrodcze nawet na wiele lat.
Nowotwór jąder – profilaktyka, samobadanie jąder
Nowotwór jądra jest nieprawidłowym rozrost komórek tego gruczołu. Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć żadnych zmian, jakie zachodzą w obrębie jąder, i szybko rozpocząć leczenie, ponieważ w tym przypadku bardzo łatwo dochodzi do przerzutów nieprawidłowych komórek przez naczynia krwionośne, a także chłonne do odległych narządów, czyli np. płuc, wątroby, kości.
Każdy mężczyzna powinien regularnie, co miesiąc sam badać sobie jądra, a także przynajmniej raz w roku chodzić na badania kontrolne do urologa. Bardzo ważne jest wczesne wykrycie nowotworu jąder, gdyż medycyna pozwala na pozbycie się go w niemal 100 procentach przypadków.
Samobadanie jąder – jak wykonać?
- Wykonuj badanie jądra pod prysznicem albo biorąc ciepłą kąpiel, ponieważ skóra worka mosznowego jest wtedy miękka oraz rozluźniona, dlatego łatwiej wyczuć wszelkie nieprawidłowości.
- Należy badać każde jądro osobno.
- Na samym początku przetaczaj jądro delikatnie pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym, sprawdzając przy tym, czy wyczuwasz pod skórą jakiekolwiek zgrubienia, grudki.
- Należy zwracać uwagę na to, czy od czasu poprzedniego samobadania jądra nie zmieniły swego wyglądu, dla przykładu, czy któreś się nie powiększyło albo czy skóra nie jest napięta lub jej powierzchnia chropowata.
- Następnym krokiem jest uciśnięcie palcami jądra, rób to delikatnie. Zdrowe jądro będzie w dotyku miękkie i gładkie, chore będzie twarde i chropowate oraz wymaga konsultacji lekarskiej.
- Nie należny wpadać w panikę, jeśli na tylnej ścianie wyczujesz twarde, a zarazem małe zgrubienie połączone z jądrem, ponieważ jest to najądrze oraz nasieniowód
