Alkaptonuria jest rzadkim dziedzicznym zaburzeniem. Występuje, gdy organizm nie może produkować wystarczająco dużo enzymu HGD. Gen kodujący ten enzym został po raz pierwszy zidentyfikowany w roku 1995, natomiast rok później zostało ustalone genetyczne podłoże alkaptonurii, kiedy stwierdzono pierwsze mutacje ludzkiego genu HGD. Ten enzym służy do rozkładania toksycznej substancji zwanej kwasem homogentyzynowym.
Kiedy nie wytwarza się wystarczająco dużo HGD, kwas homogentyzynowym rozwija się w ciele. Gdy jego stężenie wzrasta dochodzi do przebarwienia oraz osłabienia kości i chrząstek przez co stają się kruche. Zwykle prowadzi to do zapalenia kości i stawów, zwłaszcza kręgosłupa i dużych stawów. Kwas najczęściej odkłada się w skórze, chrząstkach, powięziach, ścianach naczyń, płucach, twardówce oka, zastawkach serca, oponie twardej oraz błonie bębenkowej.
Ludzie z alkaptonurią zauważają zmiany również w barwie moczu, który staje się ciemnobrązowy lub czarny, dzieje się tak w sytuacji, gdy jest wystawiony na działanie powietrza. Leczenie alkaptonurii koncentruje się na zapobieganiu i łagodzeniu możliwych powikłań, takich jak zapalenie kości i stawów oraz choroba niedokrwienna serca.
Alkaptonuria – przyczyny
Alkaptonurię powoduje mutacja genu HGD. Jest to stan autosomalnie recesywny. Oznacza to, że zarówno matka jak i ojciec posiadają ten gen i przekazują go potomstwu. W związku z rzadkością występowania tej choroby oszacowano, że występuje w 1 na każde 250 000 milionów żywych urodzeń w Stanach Zjednoczonych. Jest jednak bardziej powszechne w niektórych regionach Słowacji, Niemiec i Republiki Dominikańskiej. Alkaptonuria to choroba, w przebiegu, której organizm nie rozkłada dwóch aminokwasów – fenyloalaniny i tyrozyny.
Alkaptonuria – objawy
Ciemne plamy na pieluchach niemowląt są jednym z najwcześniejszych objawów alkaptonurii. W okresie dzieciństwa występuje jeszcze kilka innych objawów. Symptomy stają się bardziej oczywiste w miarę starzenia się organizmu. Nim człowiek osiągnie lat 20. lub 30, może zauważyć oznaki początku choroby zwyrodnieniowej stawów. Na przykład odczuje taki dyskomfort jak: przewlekła sztywność lub ból w dolnej części pleców lub dużych stawów.
Inne objawy obejmują:
- Ciemne plamy w twardzinie (białej) oczu.
- Zagęszczoną i ciemną chrząstkę w uszach.
- Niebieskie zabarwienie przebarwienia skóry, szczególnie wokół gruczołów potowych.
- Czarna woskowina.
- Kamienie nerkowe i choroby prostaty.
- Zapalenie stawów (zwłaszcza stawów biodrowych i stawów kolanowych).
Alkaptonuria może również prowadzić do problemów z sercem. Wzrost stężenia kwasu powoduje, że zastawki serca twardnieją. Może to powstrzymać ich od prawidłowego zamknięcia, powodując zaburzenia zastawki aortalnej i mitralnej.
W ciężkich przypadkach może okazać się konieczna wymiana zastawki serca. Alkaptonuria powoduje również, twardnienie naczyń krwionośnych. Zwiększa to ryzyko wystąpienia wysokiego ciśnienia krwi.
Alkaptonuria – diagnoza
Pojawienie się objawów ciemnego moczu powinno zmobilizować do konsultacji z lekarzem. Wczesna diagnoza może uchronić pacjenta przed szybkim rozwojem choroby zwyrodnieniowej stawów.
Lekarz może zastosować testy DNA w celu sprawdzenia zmutowanego genu HGD. W przypadku tej choroby ważna jest historia rodziny, jednak wiele osób nie wie, że noszą nieprawidłowy gen. Rodzice mogą być nosicielami nie zdając sobie z tego sprawy.
Oczekiwana długość życia u osób z alkaptonurią jest dość normalna. Jednakże choroba stwarza znacznie większe ryzyko wystąpienia pewnych zaburzeń, w tym:
- Zapalenie stawów kręgosłupa, bioder, ramion i kolan
- Zerwanie ścięgna Achillesa
- Utwardzanie zastawek aortalnych i mitralnych serca
- Zwężenie tętnic wieńcowych.
- Choroby nerek i prostaty.
Niektóre z tych powikłań mogą być opóźnione w regularnych badaniach. Lekarz będzie chciał monitorować pacjenta. Testy monitorujące postęp choroby mogą obejmować:
- Kręgosłup.
- Klatkę piersiową, w celu monitorowania zaworów serca i zastawki mitralnej.
- CT (tomografia komputerowa) skanuje, aby znaleźć objawy choroby wieńcowej.
Alkaptonuria – leczenie
Lekarz może zalecić pacjentowi dietę o niskiej zawartości białka. Ponadto ważne jest stosowanie dużych dawek kwasu askorbinowego lub witaminy C, aby spowolnić gromadzenie się kwasu w chrząstkach.
Inne sposoby leczenia alkaptonurii koncentrują się na zapobieganiu i złagodzeniu możliwych powikłań, takich jak:
- artretyzm,
- choroba serca,
- kamienie nerkowe.
Lekarz może przepisywać leki przeciwzapalne lub inne silne leki na ból stawów. Rehabilitacja może pomóc utrzymać elastyczność, siłę mięśni i stawów. Należy również unikać czynności, które powodują duże obciążenia stawów, takie jak ciężka praca fizyczna i sporty kontaktowe.
W pewnym wieku może okazać się konieczne przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Prowadzone badania naukowe podają, że, około połowa osób z alkaptonurią potrzebuje wymiany stawu: ramienia, kolana lub biodra, najczęściej w wieku 50 lub 60 lat.
Chory może również wymagać operacji, zastąpienia zastawki aortalnej lub mitralnej. W niektórych przypadkach może zajść potrzeba zabiegów chirurgicznych lub innych terapii w celu leczenia przewlekłych kamieni nerkowych lub prostaty.
