Kozłek bzowy (Valeriana sambucifolia J. C. Mikan) to roślina wieloletnia, rośnie w Europie północnej, oraz w górach Europy południowej. Natomiast w Polsce roślina spotykana jest w górach oraz na Nizinie Śląskiej, na wyżynach, w Wielkopolsce i na Pomorzu. Kozłek bzowy preferuje siedliska wilgotne, miejsca zacienione, łąki, torfowiska niskie i zarośla. Osiąga wysokość do 1,5 m.
Łodyga wzniesiona, liście ciemnozielone, nieparzysto pierzastosieczne o kształcie lancetowatym. Kwiaty białe, bladoróżowe lub liliowe, kwitną od maja do lipca, a nasiona dojrzewają od lipca do września. Owoc to drobny orzech o długości 0,3 cm, pokryty pierzastym puchem.
Kwiaty mają zarówno narządy płci męskiej jak i żeńskiej i zapylane są przez owady. Kozłek bzowy nadaje się do: gleb lekkich (piaszczystych), średnich (gliniastych) i ciężkich (gliniastych). Odpowiednie gleby pH: kwasowe, neutralne i zasadowe (alkaliczne).
Kozłek bzowy – właściwości lecznicze
Kozłek bzowy zawiera w swoim składzie takie związki jak: terpeny, fenole, seskwiterpeny (kwas walerenowy, , kariofilen, kadinen), olejek eteryczny. A także garbniki, sole mineralne, alkohole (terpineol, borneol), cukry. Ponadto posiada glikozyd trójterpenowy, kwasy organiczne, alkaloidy.
Kozłek bzowy posiada następujące właściwości lecznicze: przeciwskurczowe, wiatropędne, moczopędne, hipnotyczne, uspokajające, pobudzające. A także rozluźniające, rozkurczowym na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, przeciwpadaczkowe. Roślina wykazuje także właściwości wykrztuśne i przeciwcukrzycowe.
Kozłek bzowy jest dobrze znanym i często używanym ziołem leczniczym, który ma długą i udowodnioną skuteczność. Szczególnie zauważa się go, jako środek uspokajający szczególnie dla osób cierpiących na nadmierne napięcie nerwowe (nerwice wegetatywne).
Zioło wpływa leczniczo na układ krwionośny, układ rozrodczy u kobiet, oraz układ trawienny. Ponadto można wykorzystywać wywary z tej rośliny do zewnętrznych zastosować do wielu zmian skórnych.
Problemy w obrębie układu moczowego mogą również być wspomagane leczniczo przy użyciu naparów z kozłka bzowego, ponieważ ma on działanie moczopędne, dzięki czemu usuwa bakterie i toksyny z organizmu.
Kozłek bzowy – zastosowanie
Kozłek bzowy znalazł zastosowanie w leczeniu bezsenności, poprawia, jakość snu i zmniejsza ciśnienie krwi. Jest również stosowany w leczeniu bolesnych miesiączek, skurczów, nadciśnienia, zespołu jelita drażliwego. Nie powinno się go stosować u pacjentów z problemami z wątrobą. Zewnętrznie stosowany jest w leczeniu wyprysków, wrzodów i niewielkich urazów. Korzeń jest antyseptyczny, moczopędny, hipnotyczny, silnie uspokajający i stymulujący.
Aktywne składniki mają działanie uspokajające i doskonale sprawdzają się u osób pobudzonych, ale również stymulują w przypadkach zmęczenia. Korzenie 2- letnich roślin zbierane są jesienią, gdy liście są używane, jako świeże lub suszone. Świeży korzeń jest około 3 razy skuteczniejszy, od korzenia wysuszonego w temperaturze 40 °.
Kozłek bzowy ma niezwykły wpływ na system mózgowo-rdzeniowy i jest stosowany, jako środek oddziałujący na wyższe ośrodki nerwowe w warunkach niepokojów, bólów nerwowych i tym podobnych. Podnosi sprawność umysłową i koncentrację
Sok ze świeżego korzenia, był wykorzystywany w medycynie ludowej w przypadku kołatania serca, roślina ma wpływ na krążenie i spowolnienie pracy serce. Ponadto kozłek bzowy rozluźnia napięte mięśnie, jego lecznicze działanie pozwala zniwelować napięcie mięśni szyi i ramion.
Zioło pomocne jest w leczeniu chorób układu trawiennego, czyli problemów żołądkowych związanych ze stresem, stanach skurczowych żołądka i jelit.
Podstawowe zastosowanie kozłka bzowego:
- niepokoje, stres, depresja,
- poprawa koncentracji,
- nadciśnienie tętnicze,
- kołatanie serca,
- napięcie mięśni,
- nerwobóle,
- skurcz żołądka i jelit, jelita nadwrażliwe,
- bóle miesiączkowe,
- stany chorobowe skóry.
Kozłek bzowy – sposoby użycia
Kozłek bzowy może być używany, jako wywar, napar, nalewki oraz jako jeden ze składników leków farmaceutycznych. Liście po ugotowaniu są jadalne, stosowane, jako przyprawa.
Kozłek bzowy – nalewka
2 łyżki wysuszonego, pokruszonego korzenia kozłka bzowego należy wsypać do naczynia lub butelki, dodać 250 ml wysokoprocentowego alkoholu. Mieszaninę pozostawić na siedem dni, po czym przecedzić. Nalewkę można spożywać do trzech razy dziennie po małej łyżeczce. Doskonale wpłynie na bezsenność, przyniesie uspokojenie i stabilizację nastroju.
Kozłek bzowy – napar
1 łyżkę suszonego korzenia kozłka bzowego zalać 300 ml wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na około pół godziny. Po upływie tego czasu, napar należy przecedzić. Można spożywać go po 100 /150 ml trzy razy dziennie. Napar dobrze wpływa na układ trawienny, nerwowy i rozrodczy. Ponadto może służyć, jako środek do przemywania wrzodów oraz trudno gojących się ran.
Napar lub nalewkę można przygotować nie tylko z samego kozłka bzowego, można połączyć go z chmielem lub lukrecją, nadając naparowi właściwości wykrztuśne. Lepsze działanie uspokajające przyniesie połączenie tego zioła z melisą.
Kozłek bzowy – wywar
1 łyżkę suszonych ziół zalać szklanką wody, gotować na niewielkim ogniu przez kilka minut. Pozostawić do wystygnięcia, następnie przecedzić. Wywar jest doskonałym środkiem do użytku zewnętrznego, kompresów, przemywań i okładów.
