Jeżyna pospolita – właściwości lecznicze, zastosowanie, sposób użycia

Jeżyna pospolita (Rubus caesius) to owoc, który posiada szereg właściwości prozdrowotnych. Ze względu na wysoką zawartość silnych antyoksydantów, czyli inhibitorów substancji rakotwórczych, stanowią podstawę diety antynowotworowej. Ponadto z uwagi znajdujące się w nich substancje składowe jeżyny doskonale sprawdzają się w diecie odchudzającej i zmniejszają ryzyko chorób serca. Dlatego też jeżyna pospolita jest jednym z najbardziej pożądanych produktów spożywczych i stanowi podstawę wielu diet zdrowotnych.

Jeżyna pospolita – charakterystyka ogólna

Jeżyna pospolita powszechnie nazywa jest również ożyną lub ostrężyną. Rośnie głównie na miedzach, polach, w zaroślach, lasach i zrębach leśnych. Ponadto jeżyna pospolita jest krzewem wieloletnim, swoim wyglądem przypominając znaną wszystkim malinę, z tym, że pędy jeżyny są znacznie dłuższe i bardziej kolczaste, mierzące od 1-1,5 m wysokości.

Na tym jednak różnice się nie kończą. Oto kilka cech charakterystycznych dla krzewów jeżyny pospolitej:

• Liście – złożone, ogonkowe, spodem kolczaste, na pędach płonnych: pięciodzielne; na pędach owocujących: trójdzielne;
• Kwiaty – białe, pięciopłatkowe;
• Owoce – początkowo zielone, potem czerwone, dopiero w swej dojrzałej formie przybierają kolor ciemnofioletowy lub czarny; ponadto są mięsiste, smaczne, kwaskowo-słodkie;
• Surowiec – owoce, liście, kwiaty i końcówki młodych pędów.

Jeżyna pospolita – substancje składowe i właściwości

Dojrzałe owoce jeżyny pospolitej są bogatym źródłem cukrów oraz kwasów organicznych (jabłkowy i winny). Posiadają również wspomagające trawienie i aktywne antycyjanki, liczne sole mineralne: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód, cynk; oraz witaminy: B1, B2, B6, B12, C, E, PP i prowitaminy A. Poza tym badania wykazują, że w owocach jeżyny pospolitej można również znaleźć niewielkie ślady niacyny, ryboflawiny, tiany, a także kwasu foliowego.

Każda z części krzewu jeżyny pospolita bogata jest w substancje odżywcze i minerały działające korzystnie na organizm człowieka. W zależności od wykorzystywanego surowcu można wyróżnić następujące właściwości jeżyny pospolitej:

• Owoce – w postaci surowej oraz jako wina i soki działają wykrztuśnie i napotnie zwłaszcza przy przeziębieniach i grypie, poza tym dla chorych i rekonwalescentów działają orzeźwiająco. Wzmacniają również organizm i zapobiegają pojawianiu się infekcji;
• Liście i kwiaty – wykazują podobne właściwości (wykrztuśne i napotne) co owoce, choć nieco słabsze. Ponadto napar przygotowany z tych surowców działa ściągająco, moczopędnie, dezynfekująco i przeciwbiegunkowo. Doskonale sprawdzi się także przy katarze, zgadze, wzdęciach i puchlinie wodnej.

Spotyka się również, że liście jeżyny wymieszane zostają z liśćmi poziomki leśnej, maliny, marzanki leśnej oraz ze szczyptą tymianku. Tak przygotowany napar (herbata) również działa wykrztuśnie, a przy tym moczopędnie.

Jeżyna pospolita – zastosowanie

• W profilaktyce nowotworów – przy występowaniu choroby nowotworowej jednym z najważniejszych aspektów profilaktyki jest właściwa dieta. Jeżyny są owocami bogatymi w przeciwutleniacze, które niszczą wolne rodniki przyczyniające się do powstawania komórek rakowych. Do drogocennych przeciwutleniaczy, jakie znajdują się w jeżynach pospolitych zalicza się: kwasy fenolowe, kwas elagowy i oczywiście antocyjany.
• Wspomaga pracę układu krążenia – a dzieje się tak głównie dzięki zawartości trzech substancji. Antocyjanów, które zwiększają elastyczność naczyń włosowatych oraz wzmacniają i odtruwają serce. Witaminy C, która wzmacnia odporność tkanek. Oraz błonnika, który z kolei ogranicza wchłanianie niezdrowych tłuszczów, zmniejszając ryzyko chorób serca.
• Zapobiega chorobom oczu – zawarta w jeżynach witaminy C i E może zmniejszyć ryzyko rozwoju groźnego zwyrodnienia plamki żółtej. Podobnie działają także antocyjany, które zwalczają stany zapalne siatkówki oka i obniżają wysokie ciśnienie krwi, co ma duży wpływ na wystąpienie AMD.
• Na zdrowe kości – jeżyny zawierają witaminę K, która pełni ważną rolę w powstawaniu właściwej formy osteokacyny, czyli białka występującego w tkance kostnej. Jej niedobór prowadzi do obniżenia gęstości kości, a co za tym idzie częstszych złamań. Poza witaminą K, jeżyny bogate są w dwa oddziałujące na siebie składniki mineralne: wapń i magnez, które uważane są za podstawowy budulec kości w organizmie człowieka.

Jeżyna pospolita

• Łagodzi objawy PMS i menopauzy – a dzieje się tak dlatego, że jeżyny zawierają fitoestrogeny. Są to naturalneestrogeny roślinne, które działają w organizmie człowieka podobnie jak żeńskie hormony. Dzięki temu łagodzą dokuczliwe objawy zespołu przedmiesiączkowego, a także te związane z menopauzą, głównie uderzenia gorąca.
• Reguluje poziom glukozy we krwi – jeżyny należą do owoców o niskim indeksie glikemicznym, a to oznacza, że mogą być spożywane przez diabetyków. Co więcej zawierają błonnik, spowalniający wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym, przez co pomaga w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi.
• Wspomaga odchudzanie – jeżyny na przestrzeni lat stały się pożądanym produktem stosowanym w dietach odchudzających. Nie tylko ze względu na swoją niską kaloryczność (43 kcal w 100g), ale głównie dlatego, że jest owocem bogatym w pektyny, czyli rozpuszczalny błonnik pokarmowy, który pod wpływem wody zwiększa swą objętość i wypełniając żołądek na długo daje uczucie sytości.
• Pomaga spowolnić proces starzenia skóry – Jeżyna jako jedno z licznych owoców leśnych posiada największą zawartość witaminy E (witaminy młodości), a co więcej posiada w składzie wiele antyoksydantów, które opóźniają proces starzenia się skóry. Oznacza to, że przede wszystkim chronią skórę przed uszkodzeniami wywołanymi nadmiernym przebywaniem na słońcu, przyspieszają syntezę kolagenu i wzmacniają kruche naczynia krwionośne.

Jeżyna pospolita – sposób użycia

Najczęściej spotykane sposoby spożywania jeżyn pospolitych opierają się na włączaniu ich do jadłospisu w postaci surowej oraz poprzez przygotowanie z ich owoców naparów i herbat, wykazujących silne działanie wykrztuśne, moczopędne i napotne.

Ponadto spotyka się, że jeżyny wykorzystywane są w mniej pospolitej formie, jak np.:

• Sok z jeżyn dla cukrzyków – przygotowuje się go z 1 kg świeżych owoców i szczypty kwasku cytrynowego. Oczyszczone jeżyny należy umieścić w rondelku i podgrzewać na małym ogniu do momentu, aż puszczą sok. W kolejnym etapie trzeba dodać kwasek cytrynowy i dokładnie wymieszać, a następnie gorący sok należy przecedzić przez sitko, przelać do słoików i postępować tak, jak podczas przygotowywania weków. Po otwarciu tak przygotowanego soku, przechowywać w lodówce nie dłużej niż 3 dni.
• Maseczka z jeżyn dla suchej skóry – miksturę przygotowuje się poprzez rozgniecenie w misce kilku jeżyn. Następnie należy dodać łyżeczkę śmietany, łyżeczkę miodu i dokładnie wymieszać. Maseczkę zaleca się aplikować na 15-20 minut, a po czym czasie zmyć ciepłą wodą.