Zespół Alagille’a to genetyczny zespół wad wrodzonych. Choroba dotyka wiele narządów, na przykład sercowo-naczyniowy, oczy, nerki czy kręgosłup. Choroba nie jest jednak zbyt częsta i szacuje się, że występuje raz na około 70 tysięcy urodzeń. Choroba została nazwana od Daniela Alagille’a – francuskiego lekarza, który w latach sześćdziesiątych zdiagnozował ten zespół. Jakie są przyczyny choroby, jej objawy i w jaki sposób można ją leczyć?
Zespół Alagille’a – przyczyny
Choroba jest dziedziczna i jej przyczyną zazwyczaj jest mutacja genu Jagged1 (w skrócie JAG1). Taką mutację zaobserwowano u 94 proc. chorych na zespół Alagille’a. Natomiast ciągle nie wiadomo, co jest przyczyną mutacji u pozostałych 6 procent chorych. Są nawet teorie, że znajduje się ona w zupełnie innym genie (na przykład w genie Notch). Jeśli u dziecka wykryje się chorobę, należy przeprowadzić badania u rodziców, przede wszystkim by ustalić ryzyko dla ich następnych ciąż. Szacuje się jednak, że za ponad połowę przypadków choroby nie odpowiadają bezpośrednio geny odziedziczone po rodzicach, ale zmiany, które powstały przypadkowo po raz pierwszy w materiale genetycznym.
Zespół Alagille’a – objawy
Do głównych objaw choroby można zaliczyć przede wszystkim przewlekłą cholestazę, czyli zastój żółci, wytwarzanej przez wątrobę. Powoduje to bardzo uciążliwe swędzenie skóry, a zwłaszcza stóp oraz dłoni. Przewlekła cholestaza może powodować też powiększenie wątroby, zażółcenie się powłok skóry oraz specyficznymi grudkami, które mogą się pojawiać np. w okolicach powiek. Te objawy pojawiają się zazwyczaj jako pierwsze, jeszcze w wieku niemowlęcym.
Chorzy na zespół Alagille’a często charakteryzują się też nietypowymi rysami twarzy – czoło jest u takich osób dość głęboko osadzone i szerokie, oczy są szeroko rozstawione, nos również jest dość szeroki, a broda – niewielka, ale spiczasta. Często uszkodzony jest także kręgosłup, którego często spotykaną wadą jest tak zwany krąg motyla. To rozszczepienie jednego kręgu, zwykle na wysokości odcinka piersiowego. Zmiany mogą dotykać też dłoni – w takim wypadku zazwyczaj chorzy nie mają paliczka dystalnego (czyli ostatniej części palca, na której leży paznokieć). Inne objawy zespołu to też wady wzroku, najczęściej w kącie przesączenia, choć zdarzają się i w siatkówce lub nerwie wzrokowym.
Występują też wady sercowo-naczyniowe, na przykład obwodowe zwężenie pnia płucnego. W sercu występuje też często zastawkowe zwężenie drogi odpływu komory albo zwężenie tętnic płucnych. Wady te mogą skutkować na przykład nienaturalnie dużym zmęczeniem podczas wysiłku, nagłymi atakami duszności lub też sińcami.
Zespołowi Alagille’a nieco rzadziej mogą towarzyszyć również rozszczepy wargi, opóźnione dojrzewanie płciowe, niedosłuch i zarazem wysoki oraz piskliwy głos, przedwczesne zarastanie się szwów czaszki, anomalie nerek w różnych postaciach (na przykład zdwojenie moczowodów) oraz niewydolności trzustki.
Diagnoza i leczenie zespołu Alagille’a
Zespół Alagille’a jest bardzo złożoną i skomplikowaną chorobą, więc i diagnoza jest tu trudna i długotrwała. Zwykle na początku wykonuje się morfologię, by wykazać nieprawidłowości w wątrobie. Bada się również krew, serce, zleca się również echokardiografię serca oraz RTG klatki piersiowej. Można zbadać gałkę oczną przez lampę szczelinową oraz wykonać biopsję. Wszystko to jednak nie pozwoli nam jednoznacznie stwierdzić zespołu, jeśli chcemy mieć stuprocentową pewność, należy przeprowadzić bardziej skomplikowane badania genetyczne.
Jeśli wszystkie badania wykażą zespół Alagille’a, to należy jak najszybciej rozpocząć leczenie. Jednak zazwyczaj polega ono na leczeniu objawów, gdyż póki co nie da się usunąć genów, odpowiedzialnych za tę chorobę. Na początku niezbędne jest zatem wzmocnienie organizmu chorego, by umiał sobie radzić z objawami oraz je łagodzić. Zaleca się podawanie mu dużej ilości rozmaitych preparatów witaminowych. Można stosować też i kwas ursodezoksycholowy, który powinien rozpuścić nieco cholesterolowe zmiany żółciowe. Jako że często choroba objawia się uciążliwym świądem, należy w takim wypadku podawać specjalne maści. Doraźnie leczy się też wodobrzusze (czyli puchlinę brzuszną), zaburzenia krzepnięcia, niedożywienie, zapalenia dróg żółciowych oraz czasem krwawienia z żylaków przełyku. Często jednak takie leczenie nie wystarcza i niezbędny jest przeszczep wątroby.
Jakie są więc rokowania dla chorych na ten zespół? Śmiertelność przy tej chorobie jest dość mocno zróżnicowana. Zwłaszcza jeśli zespołowi towarzyszą poważne wady serca, rokowania mogą nie być zbyt dobre. Mogą one skomplikować również rokowania po transplantacji wątroby. To, co możemy natomiast zrobić dla chorego, to postarać się jak najwcześniej zdiagnozować chorobę. Dzięki temu będziemy mogli jak najwcześniej podjąć kluczowe decyzje przy leczeniu (na przykład co do przeszczepu wątroby), ale przede wszystkim pozwoli nam to zapewnić mu jak największy komfort życia, odpowiednio dobierając leki i preparaty do każdego stadium rozwoju choroby.