Epidermolysis Bullosa to łacińska nazwa choroby genetycznej, znanej w Polsce, jako pęcherzowe oddzielanie się naskórka. Schorzenie zaliczane jest do grupy genodermatoz, czyli chorób uwarunkowanych genetycznie, które objawiają się w postaci skórnych zmian. Wśród nich wymienia się choroby pęcherzowe skóry, zaburzenia rogowacenia i barwy skóry, genodermatozy ektodermalne, związane z rozwojem tkanki łącznej. Poza charakterystycznymi objawami skórnymi, obserwuje się zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia raka o różnym stopniu złośliwości.
Rozwój pęcherzowego oddzielania się naskórka
W przypadku występowania choroby wyróżnia się kilka typów:
- prosty
- dystroficzny
- łączący
- zespół Kindlera
Każdy z podtypów uwarunkowany jest obecnością odpowiedniej mutacji w danym genie. Na ogół nieprawidłowości związane są z wytwarzaniem wadliwego białka, które w warunkach normalnych łączy skórę właściwą z naskórkiem, oraz spaja ze sobą jednostki budujące naskórek (COL7A1, COL17A1, KRT14, KRT5). Choroba dziedziczy się autosomalnie recesywnie lub dominująco.
Epidermolysis Bullosa – mechanizm działania i objawy
Skóra jest naturalnie występującą barierą, która chroni narządy wewnętrzne przed czynnikami środowiska zewnętrznego, bierze udział w termoregulacji i procesie wydalania toksycznych produktów przemiany materii, w procesach wydzielania i syntezy witaminy D.
Epidermolysis Bullosa to grupa objawów związana z powstawaniem pęcherzy, które mogą tworzyć się samoistnie, jak i pod wpływem urazów mechanicznych. Choroba występuje niezwykle rzadko – 1 przypadek na 50 tys. urodzeń. Na podstawie badania dermomikroskopowego można stwierdzić kilka rodzajów pęcherzy, a wśród nich:
- EBD (dystroficzny – poniżej blaszki gęstej)
- EBJ (łączący – na poziomie blaszki jasnej warstwy podstawnej)
- EBS (śródnaskórkowy, na poziomie keratynocytów warstwy podstawnej i ponadpodstawnej)
- zespół Kindlera (pęcherze w różnych warstwach naskórka)
Objawy kliniczne mogą być dość różne u poszczególnych osób. Warto wiedzieć, że do zmian zaliczają się również nadżerki, prosaki, plamy pigmentacyjne, zmiany dystroficzne w obrębie płytek paznokciowych, łysienie i zrosty palcowe. Ponadto, bardzo często występują też zmiany w układach narządów, np. przewodu pokarmowego (zrosty w przełyku i odbytnicy), przewodów słuchowych i oczu. Są to zmiany, które powodują nieprawidłowe działanie całego organizmu, ponieważ powodują ogólne niedożywienie ustroju, niedobory mineralne, anemię i zwiększone tendencje do nowotworów.
Epidermolysis Bullosa – przyczyny
U podstaw schorzenia leży nieprawidłowa budowa białek, które łączą skórę właściwą, błonę podstawą z naskórkiem oraz komórki naskórka. Do dnia dzisiejszego znaleziono 12 genów, które mogą być odpowiedzialne za występowanie choroby. Zależnie od genu, rodzaju i lokalizacji mutacji choroba może być dziedziczona autosomalnie i w sposób recesywny albo dominująco.
Za postać dystroficzną odpowiadają mutacje w genie COL1A, które kodują kolagen typu VII. Jest to substancja, będąca właściwie komórkowym klejem. Występuje w przestrzeniach pomiędzy nimi i spaja je ze sobą. Gen COL1A zbudowany jest z ok. 118 jednostek kodujących i jest jednym z największych genów, który zawiera najwięcej jednostek kodujących (ludzki materiał genetyczny oprócz ważnych pod względem ekspresyjnym fragmentów, zawiera też jednostki „śmieciowe”, nieczynne pod względem odczytywania i przetwarzania informacji genetycznych).
W genie wykryto cały szereg mutacji, które są specyficzne dla każdej rodziny. O ile mutacje zachodzą w regionach nieważnych genetycznie i nie zmienia się długość łańcucha DNA, nie ma to najmniejszego znaczenia, natomiast, jeśli mutacja dotyczy odcinka czynnego genetycznie, problem staje się wyraźny. W niektórych populacjach niektóre mutacje występują częściej niż inne. Dla klinicznego rozwoju Epidermolysis bullosa znaczenie ma zarówno rodzaj mutacji, jak i jej lokalizacja.
Epidermolysis Bullosa – umiejscowienie
W zależności od umiejscowienia wadliwego fragmentu, nieprawidłowości mogą dotyczyć budowy, transportu, funkcji. Najczęściej nieprawidłowość polega na przedwczesnym występowaniu kodonu „STOP”. Na skutek nie odczytania dalszej części informacji genetycznej, synteza kolagenu VII nie występuje w ogóle, jeśli zmiany dotyczą obu alleli (wariantów tego samego genu). W przypadku takiej mutacji oprócz zmian skórnych, występują pseudosyndaktylie i zmiany ze strony organów wewnętrznych. Często spotyka się także mutację, która polega na substytucji (podstawieniu) glicyny w motywie G-X-Y.
Postać łącząca występuje w 6 różnych genach. Wadliwe białka obecne są w obrębi blaszki jasnej. Są to białka, które łączą keratynocyty z włóknami kotwiczącymi. W tym wypadku obualleliczne mutacje przedwcześnie wprowadzające kodon „STOP” oprócz zmian skórnych, powodują zrośnięcie odźwiernika. Istnieje także, letalna odmiana choroby, gdzie pacjent umiera jako dziecko.
Forma prosta pęcherza jest najłagodniejszym typem choroby. Jeśli, dziecko przetrwa czas zaostrzenia objawów, istnieje sporo prawdopodobieństwo, że schorzenie całkowicie zaniknie. W typ przypadku, w konsekwencji mutacji dochodzi do nieprawidłowego formowania mikrofilamentów pośrednich (struktur budujących białka keratyny, stanowiące ważny element cytoszkieletu komórkowego, który stabilizuje całą komórkę i sprawia, że ta przybiera właściwy kształt). W momencie, gdy mikrofilamenty mają nieprawidłową budowę, komórki nie mogą się wzajemnie dopasować, przez co łatwo się złuszczają, kruszeją, niszczą.
Pozostałe mutacje diagnozuje się u pacjentów, u których wykryto dystrofię mięśniową i objaw EBS-Ogna, charakteryzujący się szponowatością paznokci i krwawymi pęcherzami.
Epidermolysis Bullosa – leczenie i diagnostyka
Epidermolysis Bullosa jest bardzo rzadkim schorzeniem, które powoduje, że skóra osób chorych jest delikatna, a więc nazywa się ich „motylami”. Nie ma terapii, która umożliwiłaby całkowite wyleczenie. Terapia jest właściwie sprowadzona wyłącznie do zabiegów pielęgnacyjnych uszkodzonej skóry (kremy, maści, żele) i na przeciwdziałaniu uszkodzeniom mechanicznym.
