Skolioza kręgosłupa – objawy, leczenie, przyczyny, ćwiczenia, operacja

skolioza

Skolioza to skrzywienie kręgosłupa, powszechnie nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Skolioza nie jest zwykłym skrzywieniem kręgosłupa, a trójpłaszczyznową deformacją kręgosłupa. Polega na wygięciu bocznym w płaszczyźnie czołowej, w płaszczyźnie strzałkowej – odchylenie oraz odcinkowa rotacja osiowa. Skolioza jest określana jest wtedy, gdy zniekształcenie w płaszczyźnie czołowej wynosi ponad 10°. W celu określenia stopnia zniekształcenia wykorzystuje się metodę Cobba.

Skolioza jako trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa, rozpatrywana jest jako:

  • skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa)
  • skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (lordoskolioza ewentualnie kifoskolioza)
  • skrzywienie w płaszczyźnie poprzecznej (torsja kręgów oraz rotacja).

Hipotezy próbujące określić przyczyny powstawania skoliozy strukturalnej w ponad 85% przypadkach określają idiopatyczne przyczyny powstawania skoliozy (przyczyny nieznane). Dowiedziono, że przyczyną powstawania skoliozy nie jest zła postawa, niewłaściwe nawyki żywieniowe, nieodpowiednia postawa siedzenia czy noszenie torby na jednym ramieniu.

Skolioza – objawy wskazujące na jej występowanie

Skolioza charakteryzuje się specyficznymi objawami, które jesteśmy w stanie zaobserwować bez potrzeby wykonywania specjalistycznych badań radiologicznych. Zaliczamy do nich:

  • charakterystyczne wygięcie kręgosłupa na bok – najczęściej w okolicach części piersiowej oraz skrzywienie widoczne w prawą stronę przy pochylaniu się ku przodu,
  • charakterystycznie wystający bak do przodu oraz ku górze w jednej ze stron,
  • asymetryczne ułożenie trójkątów taliowych,
  • często występujące przemieszczenie jednego biodra do przodu oraz ku górze,
  • często występujące problemy z dobraniem idealnie pasującej odzieży,
  • charakterystyczny „garb żebrowy” (wystawanie do tyłu jednej strony klatki piersiowej), głównie do zaobserwowania przy pochylaniu się do przodu,
  • wyboczenie tułowia,
  • wał lędźwiowy,
  • wyłącznie u dziewczyn może być widoczne cofnięcie jednej piersi (można odnieść wrażenie, że jedna pierś jest mniejsza od drugiej).

Skolioza jest bardzo często mylona z wadą postawy określaną jako postawa skoliotyczna. Wadę postawy jesteśmy w stanie w prosty sposób skorygować poprzez pozycję wyprostowaną. Najlepiej odróżnić postawę skoliotyczną od skoliozy wtedy, gdy dziecko ma krzywe plecy, mimo że stara się stać prosto, tak jak jest to możliwe. W takim przypadku uznaje się, że dziecko ma skoliozę, a nie postawę skoliotyczną.

Skoliza – rodzaje skolioz

Skolioza jak wiele innych chorób posiada swój podział, który klasyfikowany jest w zależności od różnych elementów, czynników, przyczyn czy stopnia zaistniałych zmian. Skoliozę można dzielić w zależności od wieku w którym została zdiagnozowana, a ich podział kreuje się następująco:

  • skolioza niemowlęca – ten rodzaj skoliozy określany jest u dzieci u których wykryto skoliozę w wieku dziecka nieprzekraczającego trzech lat,
  • skolioza dziecięca – ten rodzaj skoliozy przypada na dzieci, które ukończyły trzeci rok życia, a znajdują się w wieku przed okresem dojrzewania,
  • skolioza młodzieńcza – ten rodzaj skoliozy jest najczęściej diagnozowany, w tej grupie dzieci nie mogą być starsze niż 16 lat.
  • skolioza dorosłych – ten rodzaj jest ostatnim klasyfikowanym pod względem wieku, dotyczy osoby, które ukończyły już szesnasty rok życia.

Klasyfikacja skoliozy

Skolioza klasyfikowana w zależności od wieku to tylko jeden rodzaj klasyfikacji. Powszechnie rozpoznawalną klasyfikacją jest klasyfikacja przyczyny powstawania skoliozy.

  • Skolioza wrodzona – ten rodzaj skoliozy zaliczany do grupy osób z skrzywieniem bocznym kręgosłupa już w fazie płodowej. Niestety, ten rodzaj skoliozy nie zawsze widoczny jest natychmiast po urodzeniu. Główną przyczyną skoliozy wrodzonej są wrodzone wady kręgosłupa. W przypadku zdiagnozowania tego rodzaju skoliozy, leczenie zachowawcze nie przynosi zadowalających efektów. Bardzo często skolioza wrodzona postępuje i powoduje dekompresję osłabionego tułowia. Zalecane w tym przypadku są wyłącznie zabiegi operacyjne.
  • Skolioza nerwowo-mięśniowa – skrzywienie kręgosłupa powstaje przeważnie w przebiegu mózgowego porażenia dziecięcego, dystrofii mięśniowej oraz wszelkiego rodzaju innych patologii nerwowo-mięśniowych. O skuteczności lecenia decyduje szybkość rozpoznania zaburzeń. Zbyt późna diagnoza może uniemożliwić leczenie operacyjne. Operacja powinna być wykonana w wieku 12-14 lat, przy skrzywieniu sięgającym 30-40 stopni. Późniejsze podjęcie decyzji o leczeniu może być niezrealizowane ze względu na często towarzyszące zaburzenia czynności oddechowej.
  • Skolioza idiopatyczna – rodzaj skrzywienia bocznego kręgosłupa o nieokreślonym podłożu powstawania. Taki stan rzeczy sprawia, że jesteśmy w stanie skutecznie leczyć jej objawy, ale nie jesteśmy zapobiegać jej występowaniu, gdyż nie znamy przyczyn. Skolioza idiopatyczna może powstać nagle, nawet u osób bez wcześniejszych problemów z kręgosłupem. Istnieje wiele hipotez mówiących o powodach powstawania skoliozy idiopatycznej, żadna z nich nie jest w 100% potwierdzona, tak więc możemy tylko określić predyspozycje ich powstawania: dynamiczny proces wzrostu lub predyspozycje genetyczne. Najczęściej na skolioza idiopatyczna wykrywana jest u dzieci w wieku nagłego wzrostu. Skolioza idiopatyczna dotyka zarówno chłopców jaki dziewczynki, jednak zdecydowanie częściej spotykana u dziewczynek niż u chłopców.
  • Skolioza zwyrodnieniowa – rodzaj skrzywienia bocznego kręgosłupa, który dotyka głównie osoby po 40 roku życia. Najczęściej skolioza zwyrodnieniowa pojawia się na skutek zwyrodnienia stawów międzykręgowych i innych struktur okołostawowych. Ten rodzaj skoliozy jest szczególnie niebezpieczny dla osób z osteoporozą. Połączenie tych dwóch dolegliwości w jeden problem, może prowadzić do całkowitego osłabienia kręgosłupa. Warto wspomnieć, że skolioza zwyrodnieniowa dotyka zarówno mężczyzn jaki kobiety. Niestety u kobiet stosunkowo częściej stwierdza się skoliozę zwyrodnieniową niż u mężczyzn.

Skrzywienie boczne kręgosłupa (skolioza) – diagnostyka

Diagnoza skoliozy powinna być przeprowadzona jak najszybciej jest to możliwe, w ten sposób zwiększamy skuteczność terapii. Najważniejsze jest szczegółowe badanie, we wczesnym etapie bocznego skrzywienia kręgosłupa. Podstawę rozpoznania skoliozy opiera się na badaniu ortopedycznym oraz radiogramów kręgosłupa. Najistotniejszym badaniem skoliozy jest badanie radiologiczne, które określa:

  • stopień skrzywienia kręgosłupa, rotację, torsję oraz sklinowacenie,
  • nieprawidłowości kości – szczególnie klatki piersiowej oraz miednicy,
  • dynamikę skoliozy,
  • wiek szkieletu kostnego oraz rokowania na podstawie testu Rissera,
  • stopień oraz rodzaj zabiegów operacyjnych.

Oprócz badania radiologicznego, stosuje się również metody komputerowe

Badania tego typu są bardzo precyzyjne oraz nieinwazyjne. Niestety, bardzo często badania te pozwalają wyłącznie ocenić zewnętrzne objawy wad postawy. Wśród najpopularniejszych, zaliczamy:

  • Technika Moira – technika wykorzystuje interferencję fal świetlnych. Technika polega na wykorzystywaniu załamań wiązki światła, do którego wykorzystywany jest rester. W ten sposób obraz pleców osoby badanej odbierany jest przez specjalistyczny układ optyczny z kamerą. W ten sposób powstaje trójwymiarowy obraz pleców, a następnie analizowany jest przez ponad 50 parametrów w płaszczyźnie czołowej oraz strzałkowej.
  • Metoda ISIS – metoda wywodzi się z techniki zwaną fotogrametrią.
  • Posturometr-S – bardzo popularne urządzenia diagnostyczno-pomiarowe wykorzystywane w diagnostyce skoliozy. Analizę postawy ciała można wykonać w pozycji stojącej jaki siedzącej. Możliwości narzędzia pozwalają na określenie zakresu ruchów oraz ruchomości w stawach w płaszczyźnie strzałkowej, czołowej oraz poprzecznej w dowolnej pozycji badanego. To specjalistyczne urządzenie daje możliwość zmierzenia obwodu dowolnego odcinka ciała, wielkości garbu żebrowego, pomiarów w obrębie miednicy oraz kończyn dolnych.
  • Metrecom System – urządzenie służące do oceny postaw ciała, krzywizn, zakresu ruchów oraz ruchomości międzysegmentalnej w płaszczyźnie strzałkowej oraz czołowej w pozycji stojącej. Za pomocą tego urządzenia stworzymy wizerunek postawy ciała oraz kręgosłupa, a następnie porównuje to z prawidłowymi wartościami.
  • Technika pojemnościowa – metoda wykorzystuje zależności budowy kondensatora elektronicznego. W tym przypadku elektrodą jest nasze ciało, a drugą metalowa płytka. Ta przesuwając się po płaszczyźnie naszego ciała, stymuluje zmienną pojemność kondensatora.

Dodatkowo w celu zbadania zmian strukturalnych oraz innych wewnętrznych, wykorzystuje się:

  • obliczenia trójpłaszczyznowe zniekształcenia skrzywienia ze standardowych rentgenogramów przy wykorzystaniu urządzeń skaningowych,
  • trójpłszczyznową geometrię oceny kręgów,
  • trójwymiarową tomografię komputerową,
  • jądrowy rezonans magnetyczny,
  • ultrasonografię.

Do skutecznego diagnozowania skoliozy kluczowe znaczenie odgrywają również: test Bertranda, test ścienny Degi, test Thomasa, badanie objawu Trendelenburga, objawu Duchenne’a, objawu Derbolowsky’ego i objawu Otta-Schobera, test Patricka, test Mennella, test na przykurcz odwiedzeniowy stawu biodrowego, test Lasègue’a a także test Fukudy.

Metoda Cobba – diagnostyka skoliozy

Metoda Cobba jest metodą diagnostyczną wykorzystywaną do obliczania stopnia skrzywienia kręgosłupa. Metoda Cobba polega na oznaczeniu wzdłuż górnej powierzchni górnego kręgu krańcowego skrzywienia i dolnej powierzchni dolnego kręgu krańcowego. W następnej fazie rysowane są proste prostopadłe do owych linii. Owe proste przecinają się z boku wygięcia i w ten sposób wskazują kąt wygięcia w stopniach.

W praktyce pod uwagę bierze się kąt dopełniający dolny lub górny, a nie kąt właściwy. Wartość oszacowanego kąta wzrasta proporcjonalnie do większej deformacji. Osoba poddana metodzie Cobba uznawana jest za osobę z skoliozą jeżeli kąt wynosi więcej niż 10 stopni.

Leczenie skoliozy (bocznego skrzywienia kręgosłupa)

Leczenie skoliozy jest zabiegiem indywidualnym dla każdego pacjenta. Leczenie skoliozy ma za zadanie wyeliminować lub zmniejszyć stopień skrzywienia. Jeżeli eliminacja lub zmniejszenie skrzywienia nie jest możliwe, leczenie ma za zadanie zahamowanie postępu skrzywienia bocznego kręgosłupu. Skoliozę można leczyć zachowawczo lub operacyjnie, a o sposobie leczenie decyduje wiek pacjenta oraz stopień deformacji kręgosłupa. Zgodnie z kątem skrzywienia opracowanym metodą Cobba, leczenie skoliozy możemy podzielić na:

  • Skolioza > 10 stopni – stały monitoring, badania kontrolne,
  • Skolioz I° od 10 do 24 stopni – stosowanie ćwiczeń korygujących,
  • Skolioza II° od 25 do 40 stopni – oprócz ćwiczeń, należy korzystać z gorsetów,
  • Skolioza III° od 41 do 60 stopni – wymagany zabieg operacyjny, wymagany również dokładny stopień postępu skrzywienia.

W przypadku niewielkiej skoliozy, gdy skrzywienie nie przekracza 10° skrzywienie można wyleczyć ćwiczeniami rehabilitacyjnymi. Jako, że skolioza głównie dotyka dzieci, z tego względu w szkołach prowadzi się tzw. gimnastykę korekcyjną. Warto wspomnieć, że gimnastyka korekcyjna jest skuteczna wyłącznie dla dzieci z postawą skoliotyczną.

W przypadku I° i II° skoliozy leczenie przeprowadza się poprzez noszenie gorsetu ortopedycznego. Głównym zadaniem owego gorsetu jest zatrzymanie postępu skrzywienia kręgosłupa.

Jeżeli skolioza znajduje się w III° zaawansowania w leczeniu należy zastosować leczenie operacyjne. Podstawowym wskazaniem do leczenia operacyjnego jest wartość kątowa skrzywienia powyżej 40°, progresja skrzywienia, silny ból oraz względy kosmetyczne.

Skolioza – leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne skoliozy ukierunkowane jest na wyprostowaniu oraz usztywnieniu chorej części kręgosłupa a także zastosowaniu metalowych wszczepów kręgosłupa – implantów. Operacja skoliozy jest bardzo skomplikowana i czasochłonna, nawet kilka godzin. Operacja chirurgiczna skoliozy ze względu na miejsce operowanej części ciała powinna być wykonana wyłącznie przez wyspecjalizowanych chirurgów oraz profesjonalnym zapleczem medycznym. Mimo tego, że operacja na skoliozę jest tak dużym przedsięwzięciem, ryzyko powikłań zwykle nie przekracza 3%. Operację chirurgiczną skoliozy możemy wykonać z jednego z dwóch dostępów: przedniego lub tylnego.

Operacja skoliozy z dostępu tylnego

Operacja skoliozy z dostępu tylnego polega na wykonaniu cięcia wzdłuż pleców. Po wykonaniu cięcia oraz odsunięciu skóry i mięśnie, umieszcza się implanty, które mają zmniejszyć skrzywienie i zapobiec nawrotom skrzywienia. W następnym etapie nacięcie kręgosłupa jest okładane „wiórkami” kostnymi, zazwyczaj pobierane z biodra pacjenta. Tkanka kostna przeszczepiona na kręgosłup zrasta się w około 12 miesięcy, po tym czasie implanty stają się zbędne i przestają spełniać swoją funkcję. Zazwyczaj nie ma wskazań medycznych do ich usunięcia.

Operacja skoliozy z dostępu przedniego

Operacja skoliozy z dostępu przedniego zastosowanie znajduje w przypadku odcinka lędźwiowo-piersiowego. Nacięcie wykonywane jest zwykle z lewego boku. Po wykonaniu cięcia, usuwane jest jedno żebro, gdyż w ten sposób można uzyskać dostęp do kręgosłupa oraz dysku w miejscu, w którym zostaną osadzone implanty. Następnie, podobnie jak w przypadku operacji skoliozy z dostępem tylnym, kręgosłup okładany jest przeszczepioną tkanką kostną.

Zdecydowaną zaletą tego typu operacji jest zmniejszenie ilości kręgów, które ulegają usztywnieniu. W ten sposób pacjent zachowuje większą ruchomość kręgosłupa, a także jest mniejsze ryzyko bólu pleców w przyszłości. Niejednokrotnie dowiedziono, ze ten sposób daje większe możliwości korekcji skrzywienia. Niestety, ale ten rodzaj operacji skoliozy może być wykorzystana tylko i wyłącznie w przypadku odcinka lędźwiowo-piersiowego, a zdecydowana większość skrzywień występuje w odcinku piersiowym.

Zagrożenia i powikłania w leczeniu operacyjnym skoliozy

Operacja skoliozy, jak każda inna operacja niesie za sobą pewne ryzyko. W tym przypadku może powstać ucisk na rdzeń kręgowy oraz naczynia krwionośne. Na szczęście jest to rzadko spotykane, jak już występuje to wyłączne w przypadkach dużych i twardych skrzywień. W sytuacji w której chirurg przeczuwa, że powstaje ucisk, bezapelacyjnie usuwa pręty i haki. Czasami zdarza się, że kręgosłup nie zostaje usztywniony w przewidywanej strefie, a wtedy powstaje staw rzekomy, tzw. pseudoartoza. Taka sytuacja zdarza się stosunkowo rzadko bo w 3-5% leczonych przypadkach. W takiej sytuacji konieczne jest ponowne usztywnienie części kręgosłupa. Dodatkowo jak w przypadku każdej interwencji chirurgicznej może dojść do powikłań anestezjologicznych oraz zakażeń.

Skutki nieprawidłowego lub braku leczenia skoliozy

Prawidłowe leczenie skoliozy jest czynnością konieczną, gdyż nieprawidłowe leczenie lub całkowity brak leczenia skoliozy może doprowadzić do ograniczenia wydolności fizycznej, zaburzeń neurologicznych, trwałego kalectwa, a nawet niewydolności krążeniowo-oddechowej w konsekwencji, której może dojść do śmierci. W przypadku dużych skrzywień może powodować zmniejszenie pojemności życiowej płuc. Wynika to ze zmniejszenia pojemności pojemności klatki piersiowej po stronie skrzywienia oraz ucisku. To w konsekwencji może to spowodować, że płuco będące po stronie skrzywienia, zostanie całkowicie wykluczone z oddychania – nawet może powstać marskość.

Płuco po stronie wklęsłej przejmuje funkcję płuca uciśniętego. W przypadku znacznego skrzywienia kręgosłupa, serce ulega przemieszczeniu oraz duże naczynia krwionośne, to może powodować zaburzenia ich prawidłowego funkcjonowania. Nie można zapomnieć, że zmniejszona pojemność jamy brzuszne spowodowaną obniżeniem jest przepony, prowadzi do stłoczenia oraz ucisku znajdujących się tam narządów. Ostatnim aspektem są problemy psychologiczne oraz kosmetyczne, gdy pojawi się garb na plecach.

Ćwiczenia na skoliozę

Skolioza nie podlega leczeniu farmakologicznemu, a praktycznie zawsze nie jesteśmy w stanie całkowicie się jej pozbyć za pomocą zabiegów czy ćwiczeń. Farmakologia stosowana jest wyłącznie w łagodzeniu dolegliwości bólowych. Podstawą opóźnienia objawów skoliozy jest rehabilitacja, która ma za zadanie zachować elastyczność mięśnie wokół kręgosłupa. Dodatkowo ćwiczenia mają za zadanie wpływać na wydłużenie mięśnie oraz och wzmocnienie. Warto pamiętać, że ćwiczenia na skoliozę pozytywnie wpływają na stan kręgosłupa w każdym wieku.

Ćwiczenia na skoliozę u dzieci

Głównym założeniem ćwiczeń na skoliozę u dzieci jest zapobieganie pojawianiu się skoliozy lub korektę wad postawy. Wśród długiej lity ćwiczeń oraz ogólnej aktywności fizycznej występują ćwiczenia takie jak: skłony tułowia, zwisy tyłem na drabince z ugiętymi rękami, wstawanie z klęku w postawie wyprostowanej, unoszenie nóg na szczebelki oraz rąk i głowę znad podłogi w pozycji leżącej, stanie prosto przy ścianie i wyciągać brzuch z ściągniętymi łopatkami i cofniętymi barkami, podnoszenie ciężarków ku górze w siadzie przy drabinkach, przysiady i wyprosty z prostymi plecami i szeroko rozstawionymi stopami. Tego typu ćwiczenia należy wykonywać regularnie, każdego dnia dnia, przez minim trzy kwadranse. Zakres ćwiczeń oraz plan powinien ułożyć fizjoterapeuta.

Ćwiczenia na skoliozę piersiową

Najczęściej występującym skrzywieniem u dzieci jest skrzywienie kręgosłupa w odcinku piersiowym oraz u osób starszych ze skoliozą zwyrodnieniową. Skolioza piersiowa dzieli się na skoliozę lewostronną oraz skoliozę prawostronną. W tym przypadku występują dwa rodzaje ćwiczeń na skoliozę – symetryczne oraz asymetryczne. W przypadku tego rodzaju skrzywienia, ćwiczenia należy wykonywać pod nadzorem specjalisty, aby nie doprowadzić do skrzywień kompensacyjnych.

W przypadku ćwiczeń asymetrycznych wykonuje się skręt tułowia w lewą stronę a następnie skłon w prawą stronę w postawie siedzącej i rękoma założonymi na głowie. W przypadku skoliozy lewoskrętnej ćwiczenia asymetryczne to np. naprzemienne napinanie oraz rozluźnianie mięśni grzbietu. Ćwiczenia te powinny być ukierunkowane w drugim kierunku, niż mamy skrzywienie.

Ćwiczenia na skoliozę dwułukową

Skolioza dwułukowa dotyczy odcinka piersiowego oraz lędźwiowego kręgosłupa. Zarówno jeden odcinek jaki drugi może występować w odchyleniu w tym samym kierunku. Przykładowe ćwiczenie jakie wykonuje w przypadku skoliozy dwułukowej polega na leżeniu przodem z lewą ręką wyciągniętą ku górze, a prawa zgięta leżąca blisko tułowia. Podobnie wygląda ułożenie nóg, czyli lewa noga zgięta i odchylona na zewnątrz, a prawa wyprostowana. W takiej pozycji przyciągamy jak najmocniej nogę i rękę do siebie.

Skolioza – profilaktyka

Skolioza jest poważną wada postawy. Niestety mimo wielu hipotez, nieudowodniony jest wpływu na profilaktykę w przypadku skoliozy. Nie potwierdzono, że aktywność fizyczna, zdrowy tryb życia czy unikanie przeciążeń zwiększa ryzyko pojawiania się skrzywienia bocznego kręgosłupa.

W związku z powyższym profilaktyka w przypadku skoliozy musi być rozumiana jako regularne kontrolowanie wad postawy ciała. Warto mieć na uwadze jakiekolwiek sygnały nieprawidłowej postawy ciała, często występujące bóle – szczególnie u osoby młodej, mogą być sygnałem ostrzegawczym. Jako, że skolioza nie ujawnia się objawowo, zalecane jest regularne wykonywania badań kontrolnych, gdyż wykrycie wady postawy w jej początkowym stadium zwiększa skuteczność leczenia, a nawet jej całkowite wyeliminowanie.

Mimo wielu hipotez warto jest zadbać o uprawienie sportów, głównie sztuk walki, gdyż sport to zdrowie. Pamiętaj, że w przypadku występowania skrzywienia bocznego w pierwszej kolejności wykonuje się ćwiczenia korekcyjne, a więc wyprzedź skoliozę i zacznij uprawiać sport.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Polecane

Poznaj objawy i leczenie stanu zapalnego w kolanie
Zapalenie stawu kolanowego: czym jest? Zapalenie stawu kolanowego to sytuacja,...
Zespół cieśni nadgarstka – objawy i leczenie
Zespół cieśni nadgarstka – co to jest? Zespół cieśni nadgarstka...
Zespół cieśni nadgarstka | objawy i leczenie operacyjne
Czym jest cieśń nadgarstka? Cieśń nadgarstka to wąski, rurkowaty tunel...
Skolioza kręgosłupa – objawy, leczenie, przyczyny, ćwiczenia, operacja
Skolioza to skrzywienie kręgosłupa, powszechnie nazywana bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Skolioza...