Rzeżucha łąkowa (łac. Cardamine pratensis) – roślina wieloletnia pochodząca z rodziny krzyżowych (Cruciferae). Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce gatunek pospolity. Często porasta wilgotne (a nawet mokre) łąki, rowy, niskie torfowiska, brzegi rzek i jezior, zarośla i wilgotne pastwiska.
Dorasta do wysokości 15-45 (a czasem nawet 60) cm. Krótkie, ciemnobrązowe kłącze i dosyć liczne korzenie. Łodyga wzniesiona, dęta, od dołu delikatnie owłosiona, słabo rozgałęziona, w przekroju okrągła, u góry trochę kanciasta. Liście pierzastosieczne, dolne zebrane w różyczkę, delikatne, długoogonkowe, liście górne – podłużne. Na dolnych liściach w zetknięciu z wilgotną ziemią mogą wytwarzać się młode rośliny z pączków przybyszowych. Kwiaty białe lub bladoliliowe, zebrane w szczytowe, luźne grona. Kwiat zbudowany jest z czterech działek kielicha i czterech płatków korony, jednego słupka z wydłużoną zalążnią i sześciu czterosilnych pręcików. Płatki korony są czterokrotne, promieniste i najczęściej ułożone naprzeciwlegle. Owoce – długie łuszczyny na szypułkach skierowanych ukośnie w górę.
Rzeżucha łąkowa rozwija się wczesną wiosną. Kwitnie od kwietnia do czerwca, nadając łąkom z daleka biały wygląd. Jest to roślina miododajna. Po skoszeniu odrasta słabo. Przez niektórych uważana za chwast, jednak o niskim stopniu szkodliwości.
Regionalnie nazywana także barankowym zielem, łączką, pieprzycą, pieprzycą łąkową, pieprzyca siewną, rzeżuchą lekarską, wielkanocną łączką, wielkanocną trawą.
Rzeżucha łąkowa – zastosowanie
Surowiec – ziele rzeżuchy łąkowej – stosowany jest w medycynie ludowej jako środek przeciwgośćcowy i rozkurczowy, a także moczopędny. Roślina jest jadalna, posiada charakterystyczny smak. Używana jest więc także w kuchni – rzeżuchę można zjadać np. na surowo w postaci sałatki lub stosować jako przyprawę. Bylina ta znajduje zastosowanie także w kosmetyce.
Rzeżucha łąkowa – właściwości lecznicze
Ziele rzeżuchy łąkowej jest wartościowym źródłem glikozydu siarkocyjanowego – czyli olejku gorczycznego tiocyjanianowego – oraz soli mineralnych. Pieprzyca siewna zawiera w sobie także szereg cennych dla organizmu człowieka witamin i minerałów – witaminę C, żelazo, a także witaminy A, B, E, PP oraz K. Jest również cennym źródłem łatwo przyswajalnego jodu i siarki.
Roślina ta wykazuje działanie bakteriobójcze, wirusobójcze, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, mineralizujące, regenerujące i wzmacniające.
Dawniej używano jej przy owrzodzeniach skóry, wykorzystywana była także do zwalczania pasożytów jelit. Herbatek i naparów z ususzonych liści rzeżuchy łąkowej używano jako środka przeciwgośćcowego, jak również rozkurczowego (np. przy bólach miesiączkowych).
Rzeżucha łąkowa obniża poziom cukru we krwi, usuwa toksyny z organizmu, wspomaga prawidłowe funkcjonowanie trzustki i korzystnie wpływa na trawienie.
Rzeżuchę poleca się osobom cierpiącym na anemię, cukrzycę i chorobę wieńcową, a także borykającym się ze schorzeniami reumatycznymi i związanymi z krążeniem.
W medycynie tradycyjnej pieprzyca cieszy się popularnością jako środek silnie moczopędny (a więc stosowany przy leczeniu schorzeń nerek i układu moczowego, np. przeziębienia pęcherza i kamicy nerkowej). Roślina wykazuje ponadto działanie oczyszczające, wspomaga także układ odpornościowy, chroniąc przed przeziębieniem i katarem. Sprzyja także uzyskaniu dobrego samopoczucia i zapobiega otyłości.
Rzeżucha łąkowa – zastosowanie w innych dziedzinach
W kosmetyce rzeżucha znajduje zastosowanie w walce z uciążliwym trądzikiem, łojotokiem oraz innymi schorzeniami skórnymi. Ma również działanie rozjaśniające.
Rzeżucha łąkowa jest jadalna, stosuje się ją więc także w kuchni. Używane są głównie liście rośliny. Skiełkowana pieprzyca łąkowa doskonale komponuje się z wieloma potrawami: można ją dodać do sałatek, surówek, zup, sosów, kanapek, z powodzeniem zastąpi też szczypiorek lub natkę pietruszki. Często bywa podawana z serami różnego rodzaju lub po prostu na chlebie posmarowanym masłem.
Rzeżucha łąkowa – sposób użycia
Okłady z papki z ziela stosuje się przy dolegliwościach reumatycznych i nerwobólach, a także na owrzodzenia i poparzoną skórę.
Sok z kwitnącego ziela używany jest w chorobach tarczycy (niedoczynności), początkowej fazie cukrzycy, anemii, nadciśnieniu tętniczym krwi, przeziębieniach, grypie, zapaleniu zatok, przewlekłych katarach, aby uodpornić organizm na wirusy i bakterie.
Świeże ziele użyte zewnętrznie ma działanie rozgrzewające, poprawia krążenie krwi, a także niszczy bakterie, drożdżaki i roztocza. Dzięki karotenom, flawonoidom, chlorofilowi i związkom siarkowym wspomaga regenerację skóry i działa przeciwzapalnie.
Sok wyciśnięty z ziela lub odwar z niego używany jest przy nieżytach górnych dróg oddechowych. Ziele i sok z rzeżuchy to skuteczne środki odżywcze, odtruwające, moczopędne, żółciopędne i pobudzające trawienie.
Świeży sok może być używany do przemywania przebarwień na skórze, a rozcieńczony wodą stosowany jako odżywka do włosów – pobudzi ich wzrost.
