Gorczyca sarepska (Brassica juncea) należy do rodziny kapustowatych, inaczej zwana kapustą sarepską lub kapustą sitowatą. Jest rośliną jednoroczną. Do Europy przyjechała z Azji, gdzie występuje przede wszystkim na obszarach Syberii i Chin. Można ją też znaleźć w Europie Wschodniej oraz Ameryce Północnej. Z reguły jest rośliną uprawną, ale dostępna też w stanie dzikim. We florze Polski należy do gatunku efemerofitów, czyli roślin pochodzenia obcego, które przyjęły się na polskim gruncie, pod względem czysto fizycznym , jak i kulturowym.
Jak wygląda gorczyca sarepska?
Gorczyca sarepska w stanie uprawnym składa się z: łodygi, liści, kwiatów i owocu. Łodyga gorczycy sarepskiej rośnie do wysokości 1m i charakteryzuje się obszernym rozgałęzieniem. Na całej długości łodyga jest pokryta sinym, woskowatym nalotem. Liście gorczycy są dużych rozmiarów, szczególnie te dolne, a ich kształt przypomina lirę, natomiast liście górne są mniejsze i niepodzielne. Kielich kwiatu gorczycy sarepskiej jest 4.działkowy, jego korona 4.płatkowa.
Kwiat w kolorze żółtym, składa się z 6 pręcików i 1 słupka. Wszystkie kwiaty dojrzewają w tym samym czasie. Gorczyca kwitnie od czerwca do lipca. Gorczyca to roślina owadopylna lub samopylna. Owoc zbudowany jest z długiej łuszczyny, w środku której mieszczą się nasiona w kolorach żółtym lub brązowym. Owoce gorczycy sarepskiej pozostają na roślinie dłużej w stosunku do innych jej odmian: białej i czarnej. Nasiona mają gorzki, piekący smak za sprawą zawartej w nich synalbiny i od smaku nasion właśnie pochodzi polska nazwa rośliny.
Gorczyca sarepska – zastosowanie
Podobno już Sumerowie wykorzystując prozdrowotne właściwości gorczycy leczyli nią zatrucia grzybami. Służyła też do uśmierzania bólu, na przykład bólu zębów i brzucha. Stosowano ją do okładów na rany powstałe w wyniku ukąszeń węży i skorpionów. W starożytnej Grecji i Rzymie roślina ta była traktowana jak afrodyzjak. W starożytnych Chinach natomiast stosowano papkę z mąki gorczycowej w połączeniu z miodem i naparami z lilii do usuwania przebarwień na skórze i piegów. W średniowiecznej Europie gorczyca należała do grupy najdroższych przypraw.
Dzisiaj gorczyca sarepska uprawiana jest w Danii, Francji, Wielkiej Brytanii oraz krajach Beneluksu. Ma szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, wytwarza się z niej na przykład wysokiej jakości olej o właściwościach pochłaniania wszelkich zapachów. Chociaż największą popularność w obszarze przemysłu spożywczego gorczyca sarepska osiągnęła w produkcji musztardy o wyrazistym smaku i ostrym charakterze oraz jako przyprawa w produkcji wędlin, marynat, różnego rodzaju maseł ziołowych, wszelkich majonezów i surówek. W polskiej kuchni gorczycę sarepską dodaje się do kiszenia warzyw, na przykład ogórków. Jest ona również składnikiem popularnego w gastronomii pieprzu ziołowego.
Gorczyca sarepska jako surowiec leczniczy
Surowcem leczniczym stosowanym w ziołolecznictwie są nasiona gorczycy sarepskiej: Semen Sinapis albae. W ich składzie znajdują się silne olejki eteryczne, a także glikozydy, tłuszcze, białka oraz sole mineralne, a także siarka. W ziołolecznictwie stosowane są ze względu na silne właściwości drażniące, działają bowiem rozgrzewająco i to w stosowaniu wewnętrznym jak i zewnętrznym. Zgodnie z medycyną naturalną gorczyca sarepska ma właściwości „odporomieniowujące”.
W leczeniu dolegliwości reumatycznych, przeziębieniach, zapaleniach płuc, zapaleniach korzonków nerwowych, przy dusznicy bolesnej wykonuje się okłady nasycone zmielonymi ziarnami gorczycy lub spirytusem gorczycowym. Podkreśla się zawsze dużą skuteczność takiego leczenia. Z pozostałych substancji wykonanych na bazie surowca gorczycy popularny jest olejek z gorczycy wykorzystywany do płukania gardła oraz zajętych chorobą migdałków. Olejek z gorczycy jest również składnikiem różnego rodzaju maści.
Gorczyca sarepska – przeciwwskazania
Mimo że gorczyca sarepska jest rośliną jadalną, tak szeroko stosowaną w przemyśle spożywczym oraz w domowej kuchni, niewłaściwie stosowana może być niebezpieczna dla zdrowia człowieka. Spożywana w zbyt dużych dawkach może podrażnić błony żołądka, uszkodzić wątrobę, nerki a nawet drogi moczowe. Spożywana w nadmiarze przez kobiety może powodować przekrwienia macicy a nawet poronienie. Gdy gorczyca sarepska w postaci olejku gorczycznego będzie wdychana w sposób niekontrolowany, może spowodować oparzenia błon śluzowych gardła oraz krtani. Można w ten sposób bardzo boleśnie uszkodzić swój układ oddechowy poprzez porażenie mięśni gładkich układu oddechowego.
Gorczyca sarepska zawiera substancje wolotwórcze, dlatego nie powinny jej używać osoby mające problemy z wydzielaniem hormonu tarczycy. Nasiona gorczycy sarepskiej mają również właściwości obniżania poziomu cukru we krwi, dlatego osoby, które są chore na cukrzycę, stosowanie gorczycy powinni skonsultować z lekarzem.
Gorczyca sarepska ma najbardziej wyrazisty, ostry smak. Pozostałe odmiany gorczyca biała i gorczyca czarna są delikatniejsze w smaku i aromacie.
