Centuria zwyczajna (Centaurium erythraea Rafn) rośnie wraz z wieloma podgatunkami regionalnymi, w całej Europie od Morza Śródziemnego po Wyspy Brytyjskie i Skandynawię, w Afryce Północnej, Ameryce Północnej i Azji Zachodniej. W Polsce jest pod częściową ochroną. Centuria znana była ludzkości już w czasach starożytnych, zielarze chętnie korzystali z jej działania leczniczego.
Dwuletnia roślina ma około 50 centymetrów wysokości. W pierwszym roku ma podstawową rozetkę z eliptycznym, albo lancetowatym ulistnieniem. W drugim roku rozgałęzione łodygi rosną z małymi, łodyżkami liści. Na końcu ma różowe, rurowe kwiaty w pięcioramiennych kwiecistych podbaldachach. Owoce są podłużne 2-krotne kapsułki z wieloma drobnymi nasionami. Okres kwitnienia to lipiec – wrzesień. Roślina wzrasta w miejscach nasłonecznionych a typowe tereny to skarpy, łąki, pobocza, i polany.
Lecznicze części centurii zwyczajnej to łodyga, liście, kwiaty i owoce. Zawiera ona gorzkie substancje z sekoirydoidów (organiczne związki chemiczne będące głównym składnikiem zioła).
Centuria zwyczajna – właściwości lecznicze
Badania fitochemiczne na centurii zwyczajnej wykazały obecność różnych wtórnych metabolitów roślinnych, w tym centaurosyd, centapirycynę. Flawonoidy, gentioprynę, gentiopirozyd, izocumarynę, kwasy fenolowe i ich pochodne, swertiamarin, terpenoidy i ksantony. Wiele z tych związków wydaje się mieć znaczenie biologiczne (przeciwbakteryjne, przeciwgorączkowe i przeciwutleniające). Badania wykazały, że roślina (liofilizowana infuzja) jest skutecznym przeciwutleniaczem, zdolnym do wychwytywania nadtlenku.
Składnik centurii zwyczajnej taki jak gentioprydina posiada właściwości przeciwmalaryczne. Natomiast niektóre związki wykazywały silne działania przeciwnadciśnieniowe przeciwko kilku szczepom Salmonella typhimurium. Centaury zostały sklasyfikowane, jako tradycyjna medycyna ziołowa. Opierając się na wieloletnim doświadczeniu centuria zwyczajna może być wykorzystywana przy dyspeptycznych dolegliwości (zaburzeniach pracy górnej części przewodu pokarmowego) i chwilowej utraty apetytu.
Olejek eteryczny wykazał potencjał przeciwbakteryjny Escherichia coli, Salmonella enteritidis, Staphylococcus aureus i Bacillus cereus. Z drugiej strony, nie stwierdzono aktywności antybakteryjnej oleju na Pseudomonas fluorescens (bakteria tlenowa) i Listeria monocytogenes (bakteria beztlenowa)
Centuria zwyczajna – zastosowanie
Tradycyjnie, centuria zwyczajna stosowana była, jako środek zaradczy przy anoreksji i dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak wzdęcie i niestrawność oraz nieprzyjemnym odbijaniu się. Roślina posiada aromatyczny gorzki smak, bierze czynny udział w leczeniu chorób wątroby i nerek, wspomaga leczenie kamicy żółciowej.
Wykazano również wpływ na oczyszczanie krwi z toksyn. To gorzkie zioło zwiększa produkcję wydzielin żołądkowych, co stymuluje apetyt i poprawia trawienie, wpływa także na niwelowanie bólu brzucha i objawów niedokwasoty. Działanie rośliny ma związek z podrażnianiem nerwów smakowych, których zakończenia znajdują się w kubkach smakowych. Wpływa to na reakcję mózgu i stymulowanie czynności wydzielniczej gruczołów ślinowych i żołądka. W medycynie ludowej centurię zwyczajną stosowany przy leczeniu choroby pasożytniczej przewodu pokarmowego.
Aby efekty tonizujące na żołądku w pełni się rozwinęły wymagane jest długotrwałe stosowanie ziół. Centuria zwyczajna pobudza ruchy perystaltyczne jelit, zapobiega atonii jelit i reguluje wypróżnienia. A także poprawia ukrwienie błony śluzowej żołądka. Centurię zwyczajną stosowano także w leczeniu gorączki. Ta właściwość została stwierdzona z powodu obecności kwasów fenolowych. Centuria jest także stosowana w leczeniu żółtaczki, oraz jako środek uspokajający.
Ze względu na właściwości przeciwzapalne roślina stosowana jest, jako miejscowy środek do zapobiegania wypryskom i przebarwieniom skórnym. Prowadzone jest również skuteczne leczenie astmy, egzemy, reumatyzmu, ran. Właściwości prozdrowotne rośliny to także pobudza fizycznie i psychicznie. Centuria zwyczajna zalecana jest osobom zmagającym się z wyczerpującymi organizm chorobami. Posiada ona działanie wzmacniające i pobudzające do regeneracji. Kąpiele z zastosowaniem naparu z tej rośliny wpływają nie tylko relaksująco, ale także przywracają skórze prawidłowy koloryt.
Centuria zwyczajna – sposoby użycia
Ziołowe preparaty lecznicze w gotowych produktach leczniczych.
Centuria zwyczajna – dawkowanie
Preparowane leki: należy przyjmować zgodnie z opisem na opakowaniu.
Napar: wypić filiżankę ciepłego naparu kilka razy dziennie. Można zaparzać w połączeniu z innymi ziołami, takimi jak piołun i krwawnik (herbata na żołądek). Aby pobudzić stymulację apetytu, należy zażyć pół godziny przed posiłkiem. Średnia dzienna dawka: 6 g leku.
Wytwarzanie naparu z centurii zwyczajnej
2 do 3 g dokładnie rozdrobnionej rośliny zalać wrzącą wodą i zaparzać pod przykryciem przez 10 do 15 minut.
Naparu z tej rośliny nie mogą spożywać osoby z wrzodami żołądka. Nie zaleca się spożywania kobietom w okresie ciąży i karmienia piersią.
