Widlicz cyprysowaty (łac. Diphasiastrum tristachyum) to naczyniowa roślina, która była znana w Polsce przez wieki jako doskonały środek leczniczy, była też niegdyś często wykorzystywana w profesjonalnej farmacji oraz medycynie. Chociaż w tej chwili – na przykład ze względu na to, że jest to u nas gatunek chroniony – nie jest już tak szeroko stosowana, to i tak warto o niej wiedzieć i znać jej właściwości. Gdzie więc występuje Widlicz cyprysowaty, jakie ma zastosowanie oraz główne właściwości?
Gdzie występuje widlicz cyprysowaty?
Widlicz cyprysowaty możemy spotkać głównie na terenie centralnej Europy, a także niekiedy w Ameryce Północnej. Niegdyś był to dość rozpowszechniony gatunek, ale od dłuższego czasu jest poważnie zagrożony. Według „Czerwonej listy roślin i grzybów Polski” z 2006 roku Widlicz był narażony na wyginięcie, choć w tej samej publikacji z 2016 roku nieco obniżono kategorię i jest uważany za roślinę zagrożoną. Również zagraniczne publikacje uznają Widlicz cyprysowaty za gatunek, który musi być objęty ochroną.
Nie jest to zresztą żadna nowość – w Polsce roślina jest pod ochroną już od 1946 roku. Stosowana jest więc dziś raczej rzadko i specjaliści od zielarstwa traktują ją raczej jako ciekawostkę. Eksperci są jednak przekonani, że Widlicz cyprysowaty ma kilka bardzo ciekawych właściwości leczniczych, być może więc jeśli uda się w przyszłości zabezpieczyć gatunek, to znów będzie można go wykorzystywać szeroko w domowej medycynie.
Widlicz możemy ciągle spotkać na wrzosowiskach. Nieco rzadziej również występuje w bardziej prześwietlonych i widnych borach sosnowych – na przykład na terenie Borów Tucholskich. Rzadziej ten gatunek występuje także w innych lasach naszego regionu. Nierzadko widlicz cyprysowaty jest też elementem morskich wydm.
Jak wygląda widlicz cyprysowaty?
Główny pęd tej rośliny znajduje się zwykle po ziemią. Natomiast pędy naziemne rzadko przekraczają piętnaście centymetrów wysokości. Gałązki są natomiast zazwyczaj wypukłe po obu stronach i są szerokie na około 1,5 milimetra. Liście z kolei są dość charakterystyczne, gdyż mocno przylegają do gałęzi rośliny. Same gałęzie rośliny są dość mocno rozproszone oraz spłaszczone. Gatunek wyróżnia się też zimnozieloną, za którą odpowiedzialne są odpowiednie chamefity.
Zastosowanie widlicza cyprysowatego
Ze względu na ochronę, której poddany jest obecnie Widlicz cyprysowaty, roślina nie jest zbyt szeroko stosowana. Większość metod zatem pochodzi z tak zwanej medycyny ludowej, choć czasem również z pierwszej połowy XX wieku, gdy jeszcze gatunek był szerzej spotykany – na przykład na północnym wschodzie Polski. Niegdyś zatem używano dość powszechnie zarodników widłaków widlicza cyprysowatego do produkcji zasypki dla niemowląt.
Bardzo podobnym preparatem posypywano rany, aby uśmierzyć ból i łagodzić zadrażnienia. Inne bardzo popularne niegdyś zastosowanie widlicza cyprysowatego do otaczania pigułek z lekarstwami. Był także to popularny, domowy środek na zwalczanie bardzo rozpowszechnionych pasożytów – na przykład wszy czy pluskiew. Jako że zarodniki widlicza są dość łatwopalne, to miały niegdyś też szerokie pozamedyczne zastosowanie – na przykład używano ich do przeczyszczania kominów, a czasem nawet do wywoływania efektów specjalnych w cyrkach czy też teatrach.
Przez wiele dekad zarodniki widlicza były także szeroko stosowane w odlewnictwie, a czasem też w innych gałęziach przemysłu. Obecnie jednak nie ma aż tak dużego zapotrzebowania na te zioła. Jeśli chodzi o zasypki dla niemowląt czy też preparaty na rany różnego typu, to oczywiście medycyna poszła do przodu na tyle, że wykorzystuje do tego inne, bardziej zaawansowane preparaty. Podobnie ma się zresztą sprawa ze środkami na pasożyty – mamy współcześnie tak wiele różnego rodzaju niedrogich preparatów chemicznych, że niewiele osób chce korzystać z ziół w tym celu.
Na co może być dobry widlicz cyprysowaty?
Niektóre preparaty z widlicza mogą być dobre na zaburzenia pamięci, niektóre niedowłady mięśniowe, niedowłady układu pokarmowego czy też moczowego. Wielu ekspertów i lekarzy wskazuje także, że widlicz może dość skutecznie niwelować skutki chorobę Alzheimera. Przedawkowanie preparatu może być jednak niebezpieczne – może grozić na przykład bólami brzucha, wymioty, biegunki, drgawki, ślinotok, bardzo silne pocenie się, czy też porażenia ośrodka oddechowego oraz zaburzenia pracy serca i oddychania. Preparat jest niezalecany przede wszystkim kobietom w ciąży, karmiącym piersią, a także osobom chorym na padaczkę.
Jak przygotować preparat z widlicza?
Najlepiej po prostu jeden gram ziela w formie sproszkowanej wrzucić do wrzącej wody. Taki preparat powinno się spożywać do trzech razy dziennie.
Widlicz cyprysowaty był niegdyś dość popularną i szeroko wykorzystywaną rośliną. Dziś ze względu na zagrożenie wyginięciem, jest używany dość rzadko. Niewykluczone też że z tego powodu ciągle nie odkryto wszystkich jego właściwości. Jeśli jednak uda się zabezpieczyć przyszłość gatunku, niewykluczone że znów stanie się popularny w domowej medycynie.
