Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum) – roślina dwuletnia należąca do rodziny szczeciowatych. Występuje w Azji Zachodniej, Europie i Afryce Północnej. Inna jej nazwa to szczeć leśna. W Polsce można ją spotkać w lasach, rowach, przydrożach i brzegach rzek, zwłaszcza na niżu i pogórzu. Jest odporna na mróz, inwazyjna, lubi słoneczne miejsca. Roślina zyskała popularność dzięki Hildegardzie z Bingen.
Dawniej wykorzystywano ją przy reumatyzmie, aktualnie jej głównym zastosowaniem jest leczenie boreliozy. Jej nazwa jest związana z miseczkami, jakie tworzą liście, w których zbiera się woda opadowa (z greckiego „Dipsacus” oznacza „spragniony”).
Szczeć pospolita – właściwości lecznicze
Szczeć pospolita jest używana przy leczeniu dny moczowej, chorób płuc, reumatyzmu, artretyzmu czy też choroby wrzodowej żołądka. Stosuję się ją również przy zmianach skórnych i wypryskach. Działa przeciwpasożytniczo, lekko moczopędnie i bakteriostatycznie, poprawia krążenie i pomaga w rekonwalescencji po przewlekłych chorobach, zwłaszcza jeżeli były związane ze znaczną utratą wagi.
Jest jedną z głównych roślin używanych przy leczeniu boreliozy, gdyż składniki, które zawiera (m.in.saponiny, cefelarozyd, dipsakan, kwas chinowy, diposakotyna i kwas chlorogenowy) są cenne w zwalczaniu tej choroby. Niszczą cysty boreliozy, używanie preparatów z tej rośliny jest polecane częściej niż antybiotykoterapia. Szczeć wspomaga układ odpornościowy, znacznie wzmacnia kości i ścięgna, pomaga przy bólach krzyża i kolan.
Działa przeciwbólowo przy opuchliznach. Irydoidy zawarte w tej roślinie mają właściwości przeciwzapalne i antybiotyczne, a kwas fenolowy i ursolowy chroni miąższ wątroby. Surowcem leczniczym są korzenie, wykopywane jesienią lub wiosną i liście zbierane tuż przed kwitnieniem, lub w trakcie, z których robi się nalewki i odwary. Preparaty wykonane z tej rośliny działają bakteriobójczo i przeciwzapalnie oraz oczyszczają organizm.
Szczeć pospolita – zastosowanie
Szczeć pospolita jest dużą rośliną zielną, której kolczasta łodyga może mieć wysokość 2 m. W pierwszym roku korzeń jest silnie rozgałęziony, wyrasta z niego rozeta liści odziomkowych. Są one krótkoogonkowe, podłużne i jajowate, u dołu mają jasne, zgrubiałe kolce. Wyglądające na pomarszczone liście obumierają w drugim roku, pojawia się sztywna łodyga o dużych, lancetowatych, naprzeciwlegle ułożonych liściach. Nie mają one ogonków, zbiegają się u nasady i tworzą miseczkę. Zbiera się w niej woda opadowa.
Górna część łodygi jest rozgałęziona, każde rozgałęzienie kończy podłużnie jajowaty kwiatostan, złożony z nawet 2000 kwiatów. Może on mieć długość 8 cm. Ostro zakończone podsadki kwiatowe tworzą szyszkowate kwiatostany. Kwitną one od środka do zewnątrz. W czasie przekwitania nasiona systematycznie dojrzewają. Kwiaty mają barwę różową lub purpurową i są zebrane w koszyczki, które wyrastają z wyprostowanych, długich pędów.
Wciąż nie wiadomo, jakie jest zastosowanie mis tworzonych przez liście. Jedno z wyjaśnień mówi, że w wodzie, która zbiera się w miseczkach, topią się owady, a składniki powstałe przy rozkładzie, są wchłaniane przez roślinę. Innym wyjaśnieniem jest to, że misy zbierają zapas wody.
Szczeć pospolita spełnia również funkcje dekoracyjne. Ze względu na niecodzienny wygląd, wykorzystywana jest do kompozycji kwiatowych w ogrodach oraz w formie zasuszonej do bukietów. Można ją spotkać w wielu kolorach, gdyż bardzo łatwo się barwi.
Ze względu na dużą miododajność, uprawia się ją na pasiekach, aby zwiększyć wydajność pszczół.
Szczeć pospolita była kiedyś uprawiana masowo. Wykorzystywana ją do wytwarzania zgrzebeł do gręplowania wełny. Koszyczki kwiatów, po wysuszeniu, były używane w ręcznych szczotkach do wyczesywania tkanin wełnianych. Do dziś produkuje się tą metodą naturalny welur i kaszmir.
Szczeć pospolita – sposób użycia
Szczeć pospolita – nalewka:
Należy odmierzyć 100 g rozdrobnionego korzenia lub liści i zalać 600 g alkoholu o stężeniu 40 procent. Przez dwa tygodnie macerować, następnie przefiltrować. Tak sporządzona nalewka pomaga w gojeniu wrzodów, wspomaga ochronę wątroby i przewodu pokarmowego. Należy stosować po trzy krople, trzy razy dziennie.
Szczeć pospolita – odwar:
Do szklanki wody należy wsypać łyżkę rozdrobnionych liści lub korzeni i gotować przez pięć minut. Następnie należy przecedzić. Odwar można pić dwa razy dziennie po szklance. Aby wyleczyć stany zapalne skóry i wypryski, trzeba przemywać je odwarem po kąpieli i zostawić do wyschnięcia.
Szczeć pospolita – uprawa:
Wymaga słonecznego lub półcienistego stanowiska. Może rosnąć na każdym podłożu, lecz najlepiej rośnie na umiarkowanie żyznej glebie o odczynie obojętnym, średnio zwięzłej. Lubi wilgoć.
Rozmnaża się ja przez wysiew nasion bezpośrednio do gruntu między końcem maja a połową lipca. Zaczyna kwitnąć dopiero w drugim roku. Jest bardzo inwazyjna, rozsiewa się sama, dlatego nie jest polecana do małych ogrodów. Szczeć pospolita kwitnie między czerwcem a sierpniem. Głównymi pasożytami szczeci pospolitej są mszyce i mrówki.
