Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) to popularna roślina należąca do rodziny rdestowatych, a ze względu na swój skład chemiczny zalicza się ją do roślin zbożowych. Zaczęto ją uprawiać już 2000 lat przed naszą erą w górskich regionach północnych Indii, skąd rozpowszechniła się na niemal całe Chiny, Koreę oraz Wyspy Japońskie. Do Europy trafiła na przełomie XII i XIII wieku za sprawą Tatarów, najeżdżających wielkie obszary naszego kontynentu. Obecnie najwięcej się jej uprawia w krajach byłego ZSRR, szczególnie w byłych republikach azjatyckich, Chinach oraz w Ameryce Północnej, Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie, gdzie jest najpopularniejszą rośliną pastewną.
Gryka zwyczajna to roślina jednoroczna, dorastająca do wysokości 60 cm, jej łodyga początkowo zielona, czerwienieje w okresie kwitnienia, wewnątrz jest pusta i ma średnicę od 2 do 6 mm. Liście długości do 11 cm a szerokości do 7 cm, są ciemnozielone, nieco jaśniejsze od spodu o charakterystycznym sercowatym kształcie. Blaszka liścia jest gładka, z lekko postrzępionymi, falistymi brzegami, posiadająca od spodu czerwonawe drobne wyrostki. Kwiaty gryki o specyficznym, choć przyjemnym i wonnym zapachu, mają kolory od białego, poprzez odcienie różu aż do czerwonego, a owocami są orzechy o trójkątnym kształcie i ostrych krawędziach. Okres kwitnienia gryki przypada od lipca do sierpnia.
Gryka zwyczajna – właściwości lecznicze i zastosowanie
Gryka zwyczajna to jedna z najbardziej wartościowych roślin zbożowych uprawianych przez człowieka. W naszym kraju jest niestety wciąż niedoceniana i jej spożycie, mimo że powoli rośnie, nadal jest zbyt niskie. Dietetycy, a nawet lekarze zalecają jednak wprowadzenie wyrobów z ziaren gryki do naszej diety ze względu na bogactwo zawartych w nich składników odżywczych. Znajdziemy w niej wiele substancji, których znaczenia nie da się zlekceważyć, a są to między innymi:
- białka, sięgające nawet 18 procent składy rośliny. Jest ono wyjątkowo wysokiej jakości, o wiele łatwiej przyswajalne niż białka pochodzące z innych roślin zbożowych, co sprawia, że jest uznawane za najbardziej optymalne dla zaspokojenia potrzeb ludzkiego organizmu. Badania wykazały, że już 100 g kaszy gryczanej zaspokaja dzienne zapotrzebowanie na wszystkie aminokwasy, których nasz organizm nie jest w stanie wytworzyć samodzielnie. Trzeba je dostarczać wraz z pożywieniem, a mają one korzystny wpływ np. na poziom obniżenia cholesterolu. Ponadto białko zawarte w gryce nie zawiera glutenów, dlatego bez ryzyka mogą je spożywać osoby na diecie bezglutenowej oraz chorzy na miażdżycę;
- węglowodany oraz błonnik pokarmowy. Ten pierwszy składnik występuje w postaci skrobi, czyli węglowodanu złożonego. Zawiera też wyjątkowo dużo błonnika, stanowiącego przy 100 g gryki aż 20-30 procent ich dziennego spożycia, co sprawia, że energia w niej zawarta uwalnia się stopniowo, nie powodując niebezpiecznych wyrzutów insuliny;
- witaminy i składniki mineralne, których zawiera prawdziwe bogactwo, szczególnie tych z grupy B, takich jak tiamina, ryboflawina oraz pirydoksyna. Oprócz nich w gryce znajdziemy też witaminę E o potwierdzonym działaniu antyoksydacyjnym, która również skutecznie powstrzymuje procesy starzenia. Warto ją wprowadzić do diety także ze względu na obecność w niej żelaza, magnezu, cynku oraz potasu;
- małe i niepozorne ziarna gryki mają w swoim składzie także wiele związków bioaktywnych oraz przeciwutleniaczy. Warto wspomnieć choćby o flawonoidach, które zapobiegają niekorzystnym zmianom miażdżycowym i mogą przeciwdziałać nawet powstawaniu nowotworów.
Gryka zwyczajna, smaczna na wiele sposobów
Wprowadzenie do diety produktów z gryki zalecają zarówno dietetycy, jak i lekarze. Grykę można spożywać na wiele różnych sposobów, najczęściej jemy jej ziarna, ale równie smaczne i pożywne są kiełki. Jednak najbardziej znanym produktem jest kasza gryczana, doskonała jako samodzielna potrawa, jak i dodatek do wielu innych dań.
Zawiera wszystkie wymienione składniki odżywcze, ale niestety została już trochę zapomniana i zniknęła z wielu kuchni. Innym równie wartościowym produktem, który powinno się spożywać, jest miód gryczany. Zawiera on dużą ilość łatwo przyswajalnego żelaza oraz magnezu tak potrzebnego w stanach przemęczenia i wyczerpania fizycznego lub nerwowego.
Właściwości lecznicze miodu z gryki są doceniane od wieków. Niszczy wiele drobnoustrojów chorobotwórczych, a ponadto jako jedyny z miodów ma dużą ilość rutyny. Warto też zwrócić uwagę na mąkę gryczaną charakteryzującą się wyjątkowo niskim indeksem glikemicznym. Sprawia to, że jest zalecana np. osobom chorym na celakię.
Nie da się przecenić znaczenia, jakie ma gryka dla naszego zdrowia. Pomaga w skutecznej walce z wieloma schorzeniami, chorobach serca, regulując jego pracę. Wspomaga też naturalne procesy trawienne, łagodząc uciążliwe i bolesne zaparcia. Ma również duże znaczenie przy walce z otyłością. Z roku na rok dotyka coraz więcej osób, stając się jedną z najpoważniejszych i jednocześnie najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych, które niestety prowadzą nawet do śmierci.
