Męczennica cielista (Passiflora incarnata) należy do rodziny Passiflora, która posiada monografię oraz status leku roślinnego na tle Europejskiej Agencji Leków (EMA). Tradycyjne jej stosowanie na terenie Unii Europejskiej jest bardzo dobrze udokumentowane, choć nadal brakuje wyników badań potwierdzających jej faktyczne działanie terapeutyczne. Męczennica cielista jest byliną pnącą, która występuje głównie w ciepłych rejonach Ameryki Południowej, Środkowej i Północnej.
Badania archeologiczne wykazują, że jej nasiona spożywali już rdzenni mieszkańcy Ameryki. Już w 1569 roku hiszpański badacz Monardus opisał ją, jako roślinę stosowaną na bezsenność i napięcia nerwowe. Męczennica kształtem przypomina koronę cierniową Chrystusa, stąd też wzięła się nazwa – Passiflora, co oznacza tyle co „cierpienie”, „pasja”.
Surowcem farmaceutycznym męczennicy cielistej są wysuszone nadziemne partie rośliny wraz z kwiatami i owocami. Ekstrakt przygotowuje się z ziela męczennicy cielistej, przy ekstrahacji etanolem 40-90%, metanolem 60%, ewentualnie acetonem 40%. Dzienna dawka spożywania wynosi od 0,5 do 16 ml, w zależności od stopnia wysycenia rozpuszczalnikiem suchego wyciągu.
Męczennica cielista – właściwości lecznicze
Badania farmakologiczne skupiają się głównie na działaniu substancji na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Liczne eksperymenty wykazały, że męczennica ma wpływ przeciwdrgawkowy, uspokajający, przeciwlękowy oraz wspomagający leczenie uzależnień od alkoholu, nikotyny (papierosy) i tetrahydrokannabinolu (THC – narkotyk pochodzenia konopnego). Męczennica cielista oddziaływuje z układem GABA-ergicznym w hipokampie, jednakże nie znaleziono mechanizmu, pozwalającego jednoznacznie stwierdzić jaki jest mechanizm działania.
- Okazuje się, że męczennica cielista może znacznie poprawić jakość snu. Liczne badania wykazują, że męczennica cielista wydłuża fazę REM, w związku z czym osoby badane budziły się znacznie bardziej wypoczęte i rześkie. Według najnowszych danych najlepszy wpływ okazuje się mieć herbata z liści męczennicy. Osoby badane to ochotnicy w wieku 18-65 lat. 41 osób piło herbatę z liści męczennicy cielistej, a część z liści pietruszki (próba placebo). Wszyscy codziennie prowadzili dzienniki snu. Dodatkowo, część badanych osób była codziennie badana za pomocą polisomnografu. Odnotowano pozytywny wynik na rzecz herbaty.
- Męczennica cielista w pozytywny sposób działa na osoby z ADHD. Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi dotyczy ok. 3-5% dzieci w wieku szkolnym. Leki pierwszego kontaktu to stymulanty (metylofenidat), ale ok. 30% leczonych nie reaguje na lek, bądź nie wykazuje pozytywnych efektów leczenia. W 8-tygodniowym badaniu wzięły udział 34 osoby (dzieci). Badanych podzielono na 2 grupy. Pierwsza otrzymywała preparat wykonany z męczennicy w ilościach 0,04 mg/kg, natomiast druga metylofenidat w dawce 1 mg/kg. Stany oceniano na podstawie wywiadów z rodzicami i nauczycielami chorych dzieci oraz przez psychiatrę. Okazuje się, że różnic nie wykazano. Męczennica cielista może więc, być alternatywą dla metylofedinatu. Okazuje się jednak, że metylofedinat, w przeciwieństwie do męczennicy wykazuje działania niepożądane, takie jak: brak łaknienia czy ogólna nerwowość, problemy ze snem.
Męczennica cielista
- Z nadziemnych części męczennicy izoluje się benzoflawon (BZF). Jest to środek umożliwiający łagodne odstawienie substancji toksycznych (alkohol, papierosy, niektóre narkotyki). Badania prowadzono na myszach i przez kolejnych 7 dni podawano im winian nikotyny w dawce 2 mg/kg oraz mieszankę nikotyny i BZF w dawkach 1, 5, 10 i 20 mg/kg. Ostatniego dnia badania, godz. po podaniu nikotyny i BZF we wszystkich grupach dołączono nalokson w dawce 2 mg/kg. BZF jest naturalnym antagonistą receptorów opioidowych (delikatnie wchodzi w receptory, ale specyficzna konformacja chemiczna nie pozwala na całkowite przedostanie się substancji przez receptor, co oznacza, że te, chwilowo pozostają zablokowane, w związku z czym, żadna inna substancja nie może przez nie przejść). Zablokowany zostaje ośrodek nagrody w mózgu. Myszy otrzymujące benzoflawon, nie odczuwały więc, głodu, w porównaniu do tych, które otrzymywały samą nikotynę. Nawet pojedyncza dawka BZF chroniła myszy przed objawami odstawienia nikotyny. Oznacza to, że męczennica cielista znakomicie sprawdza się w leczeniu uzależnień i koniecznie powinni sięgnąć po nią palacze.
- Męczennica jest skuteczna w leczeniu półpaśca, chorobie Parkinsona, niektórych rodzajach lekoopornej padaczki.
Męczennica cielista – zastosowanie
Z łatwością samodzielnie można przygotować napar z męczennicy. Wystarczy zebrane ziele zalać wrzącą wodą do połowy szklanki (120 ml), przykryć i po ok. 15 min. odcedzić. Pić należy na ok. 25-30 min. przed snem. Dla smaku można dodać odrobinę miodu lub syropu z dzikiej róży czy jarzębiny. Napar można przechowywać w suchym i chłodnym miejscu pod szczelnym przykryciem (np. w lodówce), jednak nie dłużej niż przez 2-3 dni. Nie mogą stosować jej osoby prowadzące urządzenia mechaniczne czy choroby w ciąży, a także osoby zmagające się z chorobami układu krążeniowego. Dobrze wiedzieć, że męczennica obniża ciśnienie krwi.
Męczennicę cielistą można śmiało łączyć z dziurawcem i chmielem.
