Pierwiosnek lekarski (Primula veris) jest powszechny w całej Europie i Azji. Jest odporny na mróz, ale jest mniej powszechny w północnych szerokościach geograficznych. Rośnie dobrze w zacienionych miejscach a także w pełnym bezpośrednim świetle słonecznym, o ile gleba jest wystarczająco wilgotna.
Jest to niska rosnąca wieloletnia roślina z rozetą 5-15 cm liści. Kwiaty kwitną w gromadzie na szczycie pojedynczej łodygi, która może osiągać wysokość 20 cm. Kwiaty kwitną od kwietnia do maja, a nasiona dojrzewają od lipca do sierpnia. Kwiaty są hermafrodytem (mają zarówno organy płci męskiej jak i żeńskiej), mają żółty kolor, ponadto oznaczone są pomarańczowymi kropkami. Jest to zazwyczaj jeden z pierwszych kwiatów rozkwitających wiosną.
Pierwiosnek lekarski nadaje się do: lekkich (piaszczystych), średnich (gliniastych) i ciężkich (gliniastych) gleb i może rosnąć w ciężkiej glinie gleby. Odpowiednie pH: kwasowe, neutralne i zasadowe (alkaliczne) gleby i mogą rosnąć w bardzo alkalicznych glebach.
Użyteczne części roślin to kwiaty, liście, korzeń.
Pierwiosnek lekarski – właściwości lecznicze
Skład chemiczny pierwiosnka lekarskiego to: glikozydy primrose (primulaverin, primverin et al.), saponiny, olejki eteryczne oraz witaminy (kwas askorbinowy i karoten). Właściwości rośliny: łagodzące, przeciwlękowe, przeciwzapalne, przeciwskurczowe, napotne, moczopędny, wykrztuśne, uspokajające.
Pierwiosnek lekarski jest użyteczny w leczeniu trądziku, wyprysków i innych skaz skóry. Unikatowe właściwości oczyszczające powodują otwieranie się w porów skóry, co pozwala uzyskać świeżą, gładszą jej powierzchnię.
Od wieków stosowano zioło, jako herbatę uspokajającą. Jej liście są łagodnie narkotyczne i są stosowane, jako ziołowy środek na bezsenność. W Europie zioło było skutecznym napojem na problemy związane z nerwami i niepokojem. Kwiaty są uważane za łagodniejsze środki uspokajające.
Korzeń rośliny posiada właściwości wykrztuśne i może być stosowany w leczeniu objawów przeziębienia i grypopodobnych. Korzeń jest także wykorzystywany w środkach odurzających w celu zmniejszenia krzepnięcia krwi i czasami jest stosowany, jako środek przeciwdrgawkowy.
W Europie jest roślina jest szeroko stosowana do kokluszu, a jej skuteczność, jako leku wykrztuśnego została szeroko udokumentowana w całej historii współczesnej. Obecnie trwają badania nad przydatnością rośliny w leczeniu astmy i alergii. Właściwości antyspasmodyczne rośliny mogłyby być użyteczne w leczeniu padaczki, drgawek, a nawet mogą być opracowane, jako leczenie choroby Parkinsona.
Choć rzadko spotyka się macerację kwiatów pierwiosnka kiedyś zioło to było popularnym okładem stosowanym na siniaki i uważano, że przyspiesza gojenie się skóry. To zioło było często używane, jako alternatywa ziołowa w leczeniu chorób nerek i zakażeń układu moczowego.
Pierwiosnek lekarski – zastosowanie
Pierwiosnek lekarski ma bardzo długą historię stosowania, jako leku i jest szczególnie zalecany w leczeniu schorzeń obejmujących skurcze, porażenie i bóle reumatyczne. W roślinie znajdują się saponiny, które mają działanie wykrztuśne i salicylany będące głównym składnikiem aspiryny i mają działanie zmniejszające lub uśmierzające ból, przeciwzapalne i łagodzące.
Kwiaty i liście posiadają działanie napotne, przeciwbólowe, moczopędne i wykrztuśne. Żółta korona kwiatu charakteryzuje się właściwościami usypiającymi i uspokajającymi. Jest zalecana do leczenia nadwagi i bezsenności, zwłaszcza u dzieci. Pierwiosnek lekarski jest potencjalnie cenny w leczeniu astmy i innych stanów alergicznych. Korzeń zawiera 5 – 10% saponin triterpenoidowych, które są silnie wykrztuśne, stymulują bardziej płynną błonę śluzową i tym samym łagodzą rozluźnienie flegmy.
Korzeń jest łagodnie moczopędny, przeciwdrgawkowy i spowalnia krwawienie. Jest stosowany w leczeniu przewlekłego kaszlu szczególnie związanego z przewlekłym zapaleniem oskrzeli i katarem a także, grypą. Liście mają podobne właściwości lecznicze do korzeni, ale słabsze w działaniu. Z rośliny wytwarza się lek homeopatyczny. Jest on stosowany w leczeniu nerek i kataru.
Nie zaleca się stosowania tego leku dla kobiet w ciąży, pacjentów wrażliwych na aspirynę lub osób stosujących leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna.
Pierwiosnek lekarski – sposoby użycia
Pierwiosnek może być przygotowywany, jako herbata lub napar, można spożywać trzy razy dziennie jedną filiżankę.
Wywar: 1 łyżkę świeżych korzeni lub kłączy zalać 1 szklanką wody i podgrzewać na małym ogniu przez pół godziny. Następnie przestudzić i przecedzić. Można stosować po 1 – 2 łyżek 3 razy dziennie przed jedzeniem. Taki wywar jest skutecznym środkiem przy stanach zapalnych układu oddechowego.
Napar: 1 łyżkę wysuszonych kwiatów pierwiosnka zalać szklanką wrzątku, przykryć, i zaparzać przez 15 minut. Spożywać po przecedzeniu 3 razy dziennie. Napar działa, jako lek wykrztuśny, delikatnie usypiający i uspokajający.
Nalewka: 2-4 ml dawki nalewki można również stosować trzy razy na dobę. Jako maść lub krem, zioło można stosować w razie potrzeby, ale zwykle nie więcej niż 2-3 razy dziennie.
