Naparstnica wełnista (Digitalis lanata), zamiennie stosowaną nazwą jest pałecznik wełnisty. Należy do gatunku babkowatych. Jest to roślina dwuletnia, chociaż czasami potrafi przetrwać dłuższy okres czasu. Występuję w stanie dzikim głównie w Azji Mniejszej oraz na Półwyspie Bałkańskim, dlatego w Europie pozyskuje się go poprzez uprawę tej rośliny.
Naparstnica wełnista jest efemerofitem, czyli potrafiąca dziczeć przejściowo, na terenie kraju w którym zwykle nie rosną. Roślina ta jest uprawiana w celach farmaceutycznych, czasami w celach ozdobnych. Wysokość tej rośliny dochodzi do 100 cm oraz najczęściej przekracza wysokość 70 cm. Kolor kwiatów naparstnicy wełnistej to kolor brunatnożółty. Należy zaznaczyć, że roślina ta przyjmuje silne właściwości trujące, jednak posiada bardzo liczne zalety, które z powodzeniem znajdują zastosowanie w lecznictwie. Jako surowiec zielarski tej rośliny uznaje się jej liście.
Naparstnica wełnista – właściwości lecznicze
Naparstnica wełnista zawiera saponiny (związek chemiczny, odpowiedzialny głównie za tworzenie się piany), flawonoidy (związek, który głównie nadaje roślinie odpowiedni kolor, oraz chroni roślinę przed licznymi chorobami oraz insektami) oraz gilkozydy wtórne jak i pierwotne, które są odpowiedzialne za wytworzenie digoksyny – to głównie dzięki temu składnikowi naparstnica wełnista wykazuje swoje zastosowanie w medycynie. Glikozydy naparstnicy wełnistej posiadają również Lanatozydy A,B,C oraz D.
Ponadto naparstnica wełnista posiada glikozydy kardenolidowe (jest to grupa zaliczana do glikozydów nasercowych o pięcioczłonowym pierścieniu laktonowym). Co ciekawe glikozydy kardenolidowe występują rzadko, a rośliną, która wykazuje takie właściwości, oprócz napastnicy wełnistej oraz purpurowej, jest konwalia majowa.
Warto dodać, że zarówno glikozydy naparstnicy purpurowej oraz wełnistej mają szerokie zastosowanie w medycynie, jednak to naparstnica wełnista ma większą przewagę, ponieważ naparstnica purpurowa wykazuje znacząco większe właściwości trujące względem naparstnicy wełnistej, dlatego coraz rzadziej stosuje się naparstnicę purpurową. Wynika to z faktu trudniejszego kontrolowania czynności sercowych.
Naparstnica wełnista – zastosowanie
Digoksyna jest składnikiem, który posiada właściwości inotropowe dodatnie, czyli jest substancją bardzo korzystnie działającą na serce, głównie odpowiada za zmianę tempa pracy tego narządu. Pod wpływem działania tej substancji, serce działa wolniej, dzięki czemu znacząco zwiększa wydajność. Dzięki zmianie tempa pracy mięśnia sercowego, poprawia się krążenie krwi, zmniejsza się zastój żylny. Ponadto poprawiają ukrwienie dużej liczby narządów.
Glikozydy nasercowe, które występują w naparstnicy wełnistej, wykazują również tonotropowo dodatnio, zwiększając napięcie kardiomiocytów w fazie skurczu. Glikozydy te również posiada właściwości batmotropowe dodatnie, które zwiększają pobudliwość serca na różne bodźce. Naparstnica wełnista ma również działanie chronotropowo ujemne, odpowiedzialne za zmniejszenie częstotliwości pracy serca (częstość skurczu mięśnia sercowego maleje w wyniku dłuższej fazy rozkurczu) oraz dromotropowo ujemnie, które zmniejszają szybkość przewodzenia bodźców w układzie bodźcoprzewodzącym serca w fazie rozkurczu.
Naparstnica wełnista jest głównie stosowana podczas ostrej niewydolności krążenia oraz poważnych zaburzeniach rytmu serca (także w innych schorzeniach serca, związanych z niewydolnością mięśnia sercowego).
Roślina ta, głównie glikozyd nasercowy, ma wskazanie dla osób cierpiących na przewlekłą niewydolność serca z migotaniem bądź trzepotaniem przedsionków z szybką czynnością komór. Naparstnica wełnista zdecydowanie przeciwwskazana jest dla osób świeżo po zawale, osób cierpiących na częstoskurcz komorowy czy amyloidozę serca.
Naparstnica wełnista – sposób użycia
Głównie naparstnicę wełnistą stosuję się w celach farmakologicznych. Substancje naparstnicy wełnistej, z których powstają leki, powinny być pozyskiwane tylko i wyłącznie z rośliny, która jest uprawiana. Nie powinno się używać naparstnicy wełnistej rosnącej dziko. Warto zaznaczyć, że leki korzystające z substancji naparstnicy wełnistej są przepisywane tylko i wyłącznie za zgodą lekarza, ponieważ posiadają zbyt silne właściwości, nieświadomej osobie leki te mogą poważnie zaszkodzić ( są lekami o niskim indeksie terapeutycznym).
Naparstnica wełnista używana jest także jako surowiec zielarski. Liście naparstnicy wełnistej zbiera się głównie od roślin jednorocznych (wcześniej nie wykazują właściwości leczniczych), a następnie suszy (izolowanie glikozydy).
Czasami liście naparstnicy wełnistej można wykorzystać do produkcji nalewki. Jednak należy robić to umiejętnie, ponieważ jak już wspomniano, roślina w dużych dawkach wykazuje właściwości trujące.
Naparstnica wełnista ma jednak niższe użycie we współczesnych czasach. Dawniej, roślina ta używana była bardzo często, aby poprawić wydolność sercową pacjenta, jednak ówcześni ludzie nie dysponowali taką wiedzą na temat naparstnicy wełnistej, jaką mamy dostępną dzisiaj.
