Gorczyca czarna (Sinapis nigra) zwana inaczej czarną kapustą jest rośliną jednoroczną z rodziny kapustowatych. Pochodzi prawdopodobnie z rejonów śródziemnomorskich i atlantyckich. Dziś jest uprawiana w Azji Mniejszej i w Europie na własny użytek w pojedynczych gospodarstwach lub masowo na plantacjach dla przemysłu spożywczego, także w Polsce. Rozpowszechniona jest też jako kosmopolityczny chwast segetalny, czyli rosnący dziko rozrzucony na polu uprawnym innej rośliny i ruderalny, czyli zasiedlający środowisko miejskie lub zabudowane w inny sposób przez człowieka.
Łodyga jej jest długa, wzniesiona i sztywna. Jest słabo rozgałęziona, w dolnej części jest owłosiona, natomiast w górnej gładka. Osiąga wysokość 1,3 metra. Dolne liście rosną na wydłużonych ogonkach, są kształtu lirowatego, a im bliżej wierzchołka rośliny liście przyjmują kształt lancetowaty. Są dosyć drobne, o nieregularnym brzegu.
Kwitnie na żółto drobnymi kwiatkami o ciemnych żyłkach, zebranymi w grona. Uprawiana masowo żółci intensywnie pola podobnie jak rzepak. Okres kwitnienia przypada na czerwiec i lipiec. Jej owocem jest łuszczyna zawierająca nasionka koloru czarnego lub ciemnobrązowego. Są one okrągławe, a wielkościowo jeszcze mniejsze niż nasionka gorczycy białej, mają średnicę 1-2 mm.
Gorczyca czarna potrzebuje lepszych gleb niż jej biała kuzynka. Dobrze rośnie w ziemiach żyznych, gliniasto-piaszczystych, bogatych w wapń. Jest bardzo wrażliwa na suszę, trzeba pilnować utrzymywania wilgotności podłoża, ale nie przelania go, trzeba też zraszać roślinę. Jest często atakowana przez szkodniki, ale za trudy w jej uprawie odwdzięcza się znakomitymi walorami smakowymi i zdrowotnymi. Niektórzy są takimi miłośnikami musztard z gorczycy czarnej, że używają jej do wszelkich potraw – do mięs, ostrych sosów, kanapek, warzyw. Właśnie czarna kapusta, w proporcji 50% całych nasion na porcję, jest używana do wyrobu najostrzejszych rodzajów musztardy.
Gorczyca czarna – zastosowanie
Surowcem zielarskim są dojrzałe nasiona oraz olejek gorczyczny. W średniowieczu w Polsce gorczyca znana była już dobrze znana i używana jako przyprawa. Robiono z niej także sosy gorczycowe. W księdze wydanej w 1660 roku Stanisław Kazimierz Hercius doradzała, aby dla zdrowia potrawy przyprawiać gorczycą. Jednak mnichów w średniowiecznych klasztorach obowiązywał zakaz jej spożywania musztardowych sosów. Wynikało to z działania gorczycy jako afrodyzjaku.
Jest rośliną oleistą, toteż pozyskuje się z niej olej, zarówno do celów jadalnych, jak i technicznych. Uznawana jest za leczniczą, dzięki zawartości glikozydu gorczycznego sinigryny. Jest również rośliną pastewną, popularną i odżywczą w paszach dla zwierząt. Oczywiście nie można pominąć jej najbardziej znanego zastosowania, mianowicie jako przyprawa w postaci nasionek oraz do produkcji musztard. Jest rośliną miododajną, a więc kwitnie długo i dostarcza pszczołom wartościowego nektaru.
Gorczyca czarna – właściwości
Stosuje się ją w lecznictwie zewnętrznie, aby drażniła skórę i wywoływała jej przekrwienie. Jest pomocna w chorobach reumatycznych, bólach mięśniowych i stawowych, w nerwobólach różnego pochodzenia, nawet międzyżebrowych, w zapaleniu płuc, opłucnej, osierdzia, w zapaleniu ścięgien. Kiedyś bez problemu można było kupić w aptece gorczyczniki, czyli okłady z przygotowanych odpowiednio nasion gorczycy bądź plastry nasycone olejkiem gorczycowym. Niestety zostały zapomniane, gdy nastała moda na łykanie tabletek przeciwbólowych.
Po zetknięciu ze skórą okłady gorczycowe powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych, miejscowe zaczerwienienie i uczucie intensywnego palenia. Jego składniki czynne są bardzo aktywne, toteż pozostawienie go w kontakcie ze skórą na dłużej niż kwadrans może ją uszkodzić, a długotrwale pozostawienie go mogłoby doprowadzić do zapalenia czy nawet martwiczego uszkodzenia tkanki.
Jeszcze silniej nasiona gorczycy działają na błony śluzowe, dlatego można śmiało ostrzec przed nadmiernym jej spożywaniem, gdyż to może to spowodować uszkodzenie nerek, krwiomocz, białkomocz czy przekrwienie macicy. Olejek gorczyczny działa podobnie, ale jeszcze silniej i może być stosowany tylko zewnętrznie. Na szczęście przy normalnym spożyciu musztardy jako dodatku do potraw, nie trzeba się obawiać przedawkowania, do tego potrzebne byłoby spożycie naprawdę sporych ilości.
Gorczyca czarna jest też lekiem na nieżyty żołądka i choroby wątroby, gdyż działa silnie przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo.
Sposób użycia – gorczyca czarna
- Olejek gorczyczny w 2% roztworze etanolu wmasować kolistymi ruchami w bolące miejsca przy bólach reumatycznych.
- Płyn na rozjaśnianie piegów: 1 łyżkę zmielonych nasionek należy wymieszać w proporcji 1:1 z łyżeczką miodu i rozcieńczyć łyżką naparu z białej lilii. Nacierać piegi kilka razy dziennie.
- Okład przeciwbólowy: całe nasionka gorczycy zaszyć w małym, podłużnym woreczku. Używać na dolegliwości menstruacyjne przykładając na podbrzusze na 20 min. lub na przetrenowane, obolałe mięsnie.
- Płyn gorczyczny do prania wełny: 10 łyżek nasion gorczycy zalać dwoma litrami wody, gotować przez 15 min. W takim roztworze w wygniatać delikatne ubrania z wełny, znakomicie je czyści i zmiękcza ich włókno. Płyn ten nadaje się również do ekologicznego mycia naczyń.
